Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Marek Borkiewicz
Sędziowie:	SSA Ewa Cyran SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska (spr.)
Protokolant:	starszy inspektor sądowy Dorota Cieślik

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2012 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 30 kwietnia 2012 r. sygn. akt VIII U 1490/11

u c h y l a zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.04.2011r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. odmówił E. S. przyznania emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczony urodzony po dniu 31.12.1948r. nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzna, na dzień 01.01.1999r. ma udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem zakładu, na dochody budżetu państwa, ma rozwiązany stosunek pracy. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie spełnia warunku wieku (art. 24) i nie spełnia na dzień 31.12.1998r. wymogu co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy wskazał, że ze świadectwa pracy z dnia 31.07.1995r. z tytułu zatrudnienia w Fabryce (...) w okresie od dnia 22.09.1980r. do 31.07.1995r. wynika, że E. S. zajmował stanowisko ślusarz - spawacz. Ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z powołaniem na odpowiednie przepisy resortowe, z przedłożonych list płac również nie wynika stanowisko wykonywanej pracy. W zarządzeniu nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 01.07.1983r. w dziale XIV pod poz. 12 pkt 1 i 2 figuruje stanowisko spawacza elektrycznego i spawacza gazowego, brak natomiast stanowiska ślusarza - spawacza. Zgodnie z przepisami tylko praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wykazanym w zarządzeniu może być uznana za prace wykonywaną w szczególnych warunkach. Organ rentowy wskazał, że przy ustalaniu okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów urlopów bezpłatnych, urlopów wychowawczych, służby wojskowej, okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa po dniu 14.11.1991r. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że na dzień 31.12.1998r. wnioskodawca legitymuje się wymaganym 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył E. S., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i o przyznanie emerytury. W uzasadnieniu odwołania E. S. wskazał, że od dnia 22.09.1980r. do 31.07.1995r. wykonywał pracę na stanowisku spawacza. Odwołujący wskazał, że decyzja odmawiająca przyznania emerytury jest dla niego bardzo krzywdząca i niekorzystna.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2012r., sygn. akt VIII U 1490/11, Sąd Okręgowy w Poznaniu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2011r.

Podstawę do rozstrzygnięcia Sadu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Odwołujący E. S. urodził się dnia (...)W dniu (...)ukończył 60 lat. Na dzień 31.12.1998r. odwołujący legitymuje się wymaganym 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Odwołujący nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Nie pozostaje w stosunku pracy.

Świadek S. A. pracował w w/w przedsiębiorstwie na stanowisku mistrza i był przełożonym odwołującego. Na początku pracowali razem. Odwołujący był w brygadzie spawaczem. Świadek zeznał, że odwołujący przez cały czas wykonywał pracę spawacza. Odwołujący poza czynnościami związanymi ze spawaniem nie wykonywał innych czynności.

W dniu 10.01.2011r. ubezpieczony E. S. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie emerytury w wieku 60 lat w związku z pracą w szczególnych warunkach. Do wniosku odwołujący dołączył świadectwa pracy, potwierdzające okresy zatrudnienia. Analizując przedłożoną dokumentację oraz dokumentację złożoną przez wnioskodawcę w sprawie o kapitał początkowy organ rentowy nie uwzględnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uznał za pracę w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 22.09.1980r. do 31.07.1995r. w Fabryce (...), ponieważ ze świadectwa pracy z dnia 31.07.1995r. wynika, że E. S. zajmował stanowisko ślusarz - spawacz. Ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z powołaniem na odpowiednie przepisy resortowe, z przedłożonych list płac również nie wynika stanowisko wykonywanej pracy. W zarządzeniu nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 01.07.1983r. w dziale XIV pod poz. 12 pkt 1 i 2 figuruje stanowisko spawacza elektrycznego i spawacza gazowego, brak natomiast stanowiska ślusarza – spawacza

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS i dokumentów przedłożonych do akt sprawy, a także zeznań świadków: S. A., J. M., A. P. oraz zeznań odwołującego E. S..

Jako wiarygodne ocenił Sąd zeznania świadków S. A., J. M. i A. P.. Zeznania te zdaniem Sądu były szczere, spontaniczne, nie nosiły znamion ustalonej wersji. Podkreślić należy, że zeznania świadków korespondowały wzajemnie ze sobą oraz z zeznaniami odwołującego i stanowiły jedną, nie budzącą wątpliwości całość. Nadto znajdowały one potwierdzenie w dowodach z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i aktach organu rentowego. Świadkowie zgodnie potwierdzili, iż pracowali z odwołującym w Fabryce (...) w P.. Świadkowie potwierdzili, że odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od dnia 22.09.1980r. do 31.07.1995r. na stanowisku spawacza.

Zdaniem Sądu naturalnym i logicznym następstwem znacznego upływu czasu jest fakt, iż świadkowie nie podali dokładnych dat zatrudnienia odwołującego w w/w przedsiębiorstwie, jednakże z uwagi na to, iż sporządzona została dokumentacja wskazująca w sposób precyzyjny czasokres zatrudnienia odwołującego, a świadkowie opisali charakter pracy odwołującego - to należy uznać, iż zgodnie z precyzyjnym czasokresem wskazanym w dokumentacji pozyskanej przez organ rentowy odwołujący pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Fabryce (...) w P. od dnia 22.09.1980r. do 31.07.1995r.

Zdaniem Sądu na przymiot wiarygodności zasługują także zeznania odwołującego, albowiem były one spójne, logiczne i korespondowały z dowodami z dokumentów

Mając powyższe na uwadze oraz przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 98.162.1118 z późn. zm.), a także rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 83.8.43 z późn. zm.) Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie E. S. zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem Sądu I instancji odwołujący wykazał, że w spornym okresie od 22 września 1980r. do 31 lipca 1995r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – spawach i to w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd podkreślił, że odwołujący nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach, jednak w postępowaniu dowodowym, dowodami pośrednimi wykazał wykonywanie czynności spawacza. Ponadto Sąd wskazał, że odwołujący spełnia pozostałe przesłanki uzyskania świadczenia zgodnie z art. 184 ustawy o FUS.

Wskazując na powyższe, Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, o czym orzekł w sentencji wyroku.

Powyższy wyrok w całości apelacją z dnia 5 czerwca 2012r. zaskarżył organ rentowy. Apelujący ZUS zarzucił sądowi I instancji:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 kpc przez nie rozważenie wszechstronnie zebranego materiału dowodowego, a także przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów, polegające na uznaniu w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, iż Ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych (jako spawacz) przez okres co najmniej 15 lat,

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 18.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w zw. z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez przyznanie Ubezpieczonemu prawa do świadczenia.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę w całości zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wskazał na jej bezzasadność i podniósł, że posiada inne okresy pracy w szczególnym warunku niż wskazane w wyroku Sadu I instancji. Na powyższe odwołujący przedłożył dowody.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jest niekompletny i nie pozwalał na wydanie na jego podstawie wyroku. Ponadto Sąd I instancji dokonał oceny materiału dowodowego bez jego wszechstronnego rozważenia oraz przekroczył zasadę swobodnej oceny dowodów, co stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. W związku z powyższym Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok należało uchylić, a sprawę przekazać Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Na wstępie przywołać należy przepisy prawa materialnego mające zastosowanie w sprawie. W myśl art. 184 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ust. 2 stanowi, iż emerytura, o której mowa w ust. l, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Art. 27 w/w ustawy przewiduje okres składkowy i nieskładkowy uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Szczegółowe warunki przyznania prawa do wcześniejszej emerytury określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. sprawie wielu emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, póz. 83 ze zm.) które zachowuje moc obowiązującą również pod rządami ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl § 2 ust. l przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Ust. 2 § 2 cyt. rozporządzenia stanowi, iż w/w okresy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (...).

Zgodnie z § 4 w/w rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia ( zgodnie z par. 3 cyt. rozporządzenia -20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn ), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że rację ma apelujący ZUS, że wobec rozpoznawanej decyzji i braku uznania jakiegokolwiek okresu zatrudnienia odwołującego w szczególnych warunkach, uznanie przez Sąd Okręgowy jedynie okresu od 22 września 1980r. do 31 lipca 1995r. nie jest wystarczające do przyznania odwołującemu wnioskowanego świadczenia. Okres ten NIE obejmuje łącznie wymaganych 15 lat. Sąd Okręgowy nie zgadza się natomiast z twierdzeniem, że wobec zarzutów odwołania i późniejszych twierdzeń odwołującego o okresach zatrudnienia w szczególnych warunkach (brak innych niż wskazany powyżej), nie ma podstaw do rozszerzenia postępowania dowodowego na inne okresy. Decyzja o przyznaniu lub nie na wniosek ubezpieczonego prawa do świadczenia na podstawie art. 184 ustawy o FUS jest decyzją o prawo, a nie o uznanie okresu. Zatem w postępowaniu Sądowym strona procesu-ubezpieczony, może wykazywać inne okresy niż pierwotnie podważone w decyzji lub wskazane w odwołaniu. Sąd I instancji jest zobowiązany je badać. Mógłby zrobić to również z urzędu.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sadu I instancji w zakresie pracy w warunkach szczególnych odwołującego w okresie od 22 września 1980r. do 31 lipca 1995r. Postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, że w tym okresie odwołujący wykonywał pracę jako spawacz i to w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Apelacyjny podkreśla w tym miejscu, powołując jednocześnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010r., sygn. akt II UK 21/10 (publ. LEX 619638), że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (w tym przypadku ślusarz-spawach). Praca w szczególnych warunkach, to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (por. wyrok SN z dnia 14.09.2007r., III UK 27/07, OSNP 08.21-22.325, wyrok SN z dnia 19.09.2007r., sygn. III UK 38/07, OSNP 08.21-22.329).

Wracając natomiast do łącznego okresu pracy odwołującego w szczególnych warunkach, to uznanie jednego okresu przez Sąd I instancji, który w dodatku nie był wystarczający, powoduje konieczność dalszego prowadzenia postępowania dowodowego w kierunku wykazania przez odwołującego wymaganego okresu. Dokładnie w tym kierunku winno być prowadzone postępowanie dowodowe Sądu I instancji, ze szczególnym uwzględnieniem art. 6 k.c., po stwierdzeniu, że odwołujący legitymuje się okresem pracy szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat, 10 m-cy i 9 dni. Podkreślić należy, że w postępowaniu przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe mające zastosowanie w postępowaniu administracyjnym przed ZUS, a w kontekście braku tych ograniczeń, art. 6 k.c. ma znacznie większe znaczenie. Dopiero po wyczerpaniu wniosków dowodowych stron procesu, Sąd przy zachowaniu zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), stwierdza, czy dowody przedstawione przez stronę wywodzącą z niej skutki prawne, są wiarygodne i można na nich oprzeć rozstrzygnięcie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy orzeknie o prawidłowości zaskarżonej decyzji, mając na uwadze powyższe rozważania, w szczególności, że rozstrzyga ona w zakresie prawa do wnioskowanego świadczenia, a nie okresu- jednej z przesłanek. Sąd Okręgowy ustali w szczególności, czy odwołujący może wykazać się innymi okresami pracy w szczególnych warunkach niż okres już uznany. W tym zakresie Sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe na okoliczność łącznego okresu pracy odwołującego w szczególnych warunkach. Sąd zbada dokumenty już znajdujące się w aktach sprawy, przedłożone wraz z odpowiedzią na apelację oraz dalsze przedłożone przez strony procesu. Sąd Okręgowy zobowiąże odwołującego do złożenia wniosków dowodowych oraz przeprowadzi na ich podstawie postępowanie dowodowe. W miarę potrzeby procesowej Sąd przesłucha odwołującego lub świadków. Zebrany tak materiał dowodowy Sąd podda ocenie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów zawartej w art. 233 §1 k.p.c. i na tej podstawie rozważy zasadność odwołania.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł, jak w sentencji niniejszego wyroku.

/SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska/ /SSA Marek Borkiewicz/ /del SSO Wiesława Stachowiak/