Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2023 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o świadczenie postojowe

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 16 czerwca 2021 r. sygn. akt IV U 760/21

oddala apelację.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.02.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., na podstawie art. 15zv ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...), innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowy (Dz. U. poz. 374 z późn. zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 z późn. zm.) odmówił M. W. prawa do świadczenia postojowego.

W uzasadnieniu organ rentowy podał, że na podstawie art. 15zq ust. 4 pkt 1 ww. ustawy, osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 1 lutego 2020 r. i nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku oświadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc. Organ rentowy wskazał, że we wniosku wnioskodawca wykazał kwoty przychodu osiągniętego w dwóch ostatnich miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia wniosku; w miesiącu 12/2020 r. – 0,00 zł i w miesiącu 01/2021 r. – 0,00 zł. W ocenie ZUS wykazana kwota przychodu w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe, tj. w 01/2021 r. nie była co najmniej o 15% niższa od kwoty przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, tj. w 12/2020 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. W. domagał się jej zmiany i przyznanie mu świadczenia postojowego, zarzucając zaskarżonej decyzji niewłaściwe literalne stosowanie art. 15zq ust. 4 pkt 1 ustawy COVID-19. Podniósł, że przepis ten trzeba poddać tzw. wykładni funkcjonalnej, czyli uwzględnić cel wprowadzenia świadczenia postojowego. Odwołujący wskazał, że skoro przesłanką uzyskania świadczenia postojowego jest obniżenie przychodów o co najmniej 15% w miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, to tym bardziej taką przesłanką powinien być brak przychodu w obu miesiącach.

W ocenie wnioskodawcy winien on uzyskać prawo do świadczenia postojowego ze względu na ograniczenie możliwości osiągania przychodu na skutek działań ustawodawcy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2021 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy M. W. prawo do świadczenia postojowego

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca M. W. w dniu 11.02.2021 r. złożył wniosek o wypłatę świadczenia postojowego w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym COVID-19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą. We wniosku wskazał, że przychód w dwóch miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia wniosku wyniósł: za miesiąc grudzień 2020 r. - 0 zł, za miesiąc styczeń 2021 r. - 0 zł. okoliczności niesporne

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą M. W. (...) z siedzibą w G., której przeważającą działalność została określona kodem (...). okoliczności niesporne, ustalone na podstawie wpisu w CEIDG

W tym stanie rzeczy sąd I instancji uznał odwołanie za zasadne.

Na wstępie wskazał, że zgodnie z art. 15zq ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374 z późn. zm., dalej: ustawa COVID) świadczenie postojowe przysługuje osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, jeżeli:

1. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu,

2. rozpoczęła prowadzenie działalności przed dniem 1 lutego 2020 roku i nie zawiesiła jej prowadzenia,

3. przychód z prowadzenia działalności w rozumieniu przepisów o PIT uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc.

W związku z zagrożeniem rozprzestrzeniania się zakażeń wirusem SARS CoV-2 oraz koniecznością wprowadzenia szczególnych rozwiązań, umożliwiających podejmowanie działań minimalizujących zagrożenie dla zdrowia publicznego oraz gospodarki kraju ustawodawca ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020, poz. 568) wprowadził art. przedmiotowy art. 15 zq.

Jednocześnie jednak zgodnie z §5 ust. 1 pkt 1 a rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. 2020 poz. 433) ograniczono prowadzenie działalności gospodarczej polegającej m.in. na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A)

Celem ustawodawcy, który wprowadził wspominany powyżej warunek spadku przychodu o 15% nie było zatem pozbawienie świadczenia postojowego przedsiębiorców najbardziej dotkniętych skutkami kryzysu, a określenie pewnej minimalnej wielkości uprawniającej do tego świadczenia. Oczywistym jest, że przychód w wysokości 0 zł nie może zmniejszyć się o 15% w porównaniu z przychodem wynoszącym 0 zł, ale nie może to przesądzać o braku prawa do świadczenia postojowego. Kluczowe jest bowiem, że to przede wszystkim przedsiębiorca, który nie osiąga żadnego przychodu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest zagrożony zatorami płatniczymi lub upadłością. Tacy przedsiębiorcy zagrożeni upadłością czy utratą środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych powinni zatem otrzymać świadczenie postojowe w sytuacji wykazywania przychodu w wysokości 0 zł przez okres kilku następujących po sobie miesięcy (wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29.09.2020 r., sygn. akt XIV U 1163/20, LEX nr 3115726).

W doktrynie i w orzecznictwie słusznie akcentuje się pierwszeństwo wykładni językowej nad pozostałymi rodzajami wykładni, tj. systemową i celowościową. Jednocześnie przyjmuje się trafnie, że w wyjątkowych sytuacjach wolno odstąpić od literalnego znaczenia przepisu. Taka możliwość powstaje, gdy wykładnia językowa pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią innych norm, prowadzi do absurdalnych z punktu widzenia społecznego lub ekonomicznego konsekwencji, rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć lub pozostaje w oczywistej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi (Uchwała Sądu Najwyższego z 14 października 2004 r., sygn. akt III CZP 37/04).

W zaistniałej sytuacji sąd I instancji odwołał się do interpretacji przepisów zgodnej nie z jej literalnym brzmieniem, a celem w jakim zostały wprowadzone. W założeniu wprowadzenie świadczenia postojowego miało na celu zminimalizowanie negatywnych skutków ekonomicznych rozprzestrzeniania się COVID-19 występujących między innymi u osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą poprzez rekompensatę utraty przychodów z wykonywanej działalności. Przysługuje ono, gdy w następstwie COVID-19 doszło do przestoju, obniżenia przychodów z działalności gospodarczej. Podmioty nieosiągające przychodów na skutek COVID-19 są w znacznie gorszej sytuacji ekonomicznej niż przedsiębiorcy wykazujący jedynie spadek przychodu o 15%. Dlatego też słuszne i uzasadnione jest przyjęcie, że świadczenie postojowe, o którym mowa w art. 15zq ww. ustawy przysługuje również podmiotom, które w dwóch kolejnych miesiącach ujawnionych we wniosku wskazały przychód w wysokości 0 zł. Przeciwna interpretacja byłaby rażąco niesprawiedliwa i sprzeczna z celem analizowanej regulacji.

Konieczność stosowania wykładni celowościowej umacnia jeszcze argument systemowy. Stosownie bowiem do § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2020 r. poz. 433) ustanowiono czasowe ograniczenie prowadzenia przez przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców oraz przez inne podmioty działalności w tym przepisie wymienionej. Literalna wykładnia art. 15zq ust. 4 pkt 1 ustawy z 2 marca 2020 r. oznaczałaby w tej sytuacji, że prawodawca z jednej strony w drodze rozporządzenia czasowo pozbawił część przedsiębiorców możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, z drugiej strony w drodze ustawy pozbawił tychże przedsiębiorców prawa do świadczenia postojowego. Byłoby to sprzeczne z koncepcją racjonalnego ustawodawcy obowiązującą w demokratycznym państwie prawnym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdził, iż świadczenie postojowe winno być przyznane wnioskodawcy ze względu na ograniczenie możliwości osiągania przychodu na skutek działań ustawodawcy. Na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. zaskarżając wyrok w całości.

Zarzuty apelacji objęły naruszenie prawa materialnego tj. art. 15 zq ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, iż odwołujący spełnia przesłanki do przyznania świadczenia postojowego z ww. przepisu, mimo braku wykazania spadku przychodów w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku (z uwagi na całkowity brak dochodu w miesiącach poprzedzających złożenie wniosku) a w konsekwencji nieprawidłowe przyznanie odwołującemu prawa do świadczenia postojowego.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

Odwołujący nie złożył odpowiedzi na apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że ww. Zakład nie sformułował w apelacji żadnych zarzutów dotyczących ustaleń faktycznych w sprawie (stan faktyczny w sprawie był bowiem bezsporny), kwestionując jedynie dokonaną przez Sąd Okręgowy wykładnię przepisów stanowiących materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia.

Sąd Apelacyjny natomiast nie podziela przedstawionej przez Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. w apelacji argumentacji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zaznaczyć należy, że Sąd I instancji słusznie zauważył, iż zawisły między stronami spór miał wyłącznie charakter prawny, dotyczył bowiem interpretacji art. 15 zq ust. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako „ustawa o przeciwdziałaniu COVID-19”), przy jednoczesnym niekwestionowaniu ustaleń faktycznych.

W związku z powyższym przypomnieć jedynie należy, że odwołujący M. W. złożył wniosek o przyznanie świadczenia postojowego na podstawie wskazanego wyżej przepisu, zaś organ rentowy wydał decyzję odmowną, twierdząc, że wykazanie przez wnioskodawcę zerowego przychodu za dwa następujące po sobie miesiące (grudzień 2020 r. i styczeń 2021 r.) poprzedzające miesiąc złożenia wniosku, stanowi o niespełnieniu przesłanki z art. 15 zq ust. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu COVID.

Zgodnie z ww. przepisem, osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed 1 kwietnia 2020 r. i:

1) nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku oświadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc;

2) zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po dniu 31 stycznia 2020 r.;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zarzut naruszenia tej regulacji przez Sąd I instancji jest całkowicie chybiony.

Organ rentowy stanął na stanowisku, którego nie podziela Sąd Apelacyjny, że w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do zastosowania wykładni celowościowej art. 15 zq ust. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu COVID-19 i przyjęcia, że wobec przedsiębiorcy, który nie uzyskuje żadnego przychodu, spełniona zostaje przesłanka uzyskania prawa do świadczenia postojowego. Wskazać jednak należy, że wniosek przeciwny – jak słusznie również podkreślił w swoim uzasadnieniu Sądu I instancji - prowadziłby do absurdalnych skutków, całkowicie wypierających sens wprowadzenia omawianej regulacji, jakim było udzielenie pomocy osobom najbardziej dotkniętym sytuacją epidemiczną w Polsce - przedsiębiorcom oraz zleceniobiorcom, którzy wskutek wprowadzonych odgórnie drastycznych ograniczeń wykonywania pracy (działalności zawodowej), a więc obiektywnych, utracili możliwość wykonywania wcześniejszej aktywności zawodowej, przez co pozbawieni zostali źródeł zapewnienia sobie środków na życie. Tożsame stanowisko zajęły również inne sądy apelacyjnej np. Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. III AUa 302/21 i III AUa 421/21 oraz Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie o sygn. III AUa 224/21.

W ocenie Sądu Apelacyjnego pozbawiony logiki jest wymóg wykazania przez wnioskodawcę prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, spadku przychodu o co najmniej 15% w stosunku do miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku, skoro w obydwu tych miesiącach uzyskał ona przychód równy zeru. Gdyby bowiem wnioskodawca wykazał w miesiącach poprzedzających wniosek przychód chociażby na symbolicznym poziomie 1 zł, nabyłby, zgodnie z sugerowaną przez organ rentowy wykładnią omawianego przepisu, prawo do świadczenia postojowego. Takie stanowisko – w ocenie Sądu Apelacyjnego - należy jednak uznać za sprzeczne z wolą ustawodawcy i wykładnią celowościową ustawy.

W tym zakresie wypada raz jeszcze sięgnąć do uzasadnienia projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu COVID-19, w którym wskazywano na trudną sytuację osób prowadzących działalność gospodarczą, opłacających składki same za siebie oraz osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy oświadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także osób wykonujących pracę na podstawie umowy o dzieło, podkreślając ich szczególne narażenie na „niestabilność”, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii COVID-19, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych dotychczas umów. Należy mieć bowiem na uwadze, że regulacje prawne wprowadzane w tak szczególnym okresie jakim jest czas epidemii, należy bezsprzecznie oceniać przez pryzmat przyświecających im celów i wartości - w tym wypadku zapewnienia pomocy finansowej osobom, które na skutek epidemii i ograniczeń wynikających z rozporządzenia, utraciły możliwości wykonywania swych codziennych obowiązków zawodowych albo mogły je wykonywać jedynie w bardzo ograniczonym zakresie, co bezpośrednio przekładało się na spadek dochodów i tym samym poziomu ich życia.

Reasumując Sąd Apelacyjny podziela stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przez Sąd I instancji, zgodnie z którym należy przyjąć założenie, że intencją i celem ustawodawcy, który wprowadził warunek spadku przychodu o co najmniej 15% nie było pozbawienie świadczenia postojowego przedsiębiorców najbardziej dotkniętych skutkami kryzysu, którzy na skutek ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej nie osiągnęli żadnych przychodów, lecz określenie pewnej minimalnej wielkości spadku przychodu uprawniającego do tego świadczenia.

Mając tym samym powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., apelację organu rentowego oddalił uznając ją za bezzasadną.

sędzia Marta Sawińska