Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Sędziowie: Dorota Goss-Kokot

Wiesława Stachowiak

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2021 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 29 czerwca 2020 r. sygn. akt IV U 955/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i oddala odwołanie;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II i nie obciąża pozwanego kosztami procesu;

3.  zasądza od J. M. na rzez Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Wiesława Stachowiak

Marta Sawińska

Dorota Goss-Kokot

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.03.2019 r., znak: (...), pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawcy J. M. prawa do emerytury pomostowej, wskazując, że wnioskodawca nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, po dniu 31.12.2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych oraz nie udowodnił rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą.

Odwołanie od decyzji złożył J. M., wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jemu emerytury pomostowej i zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że wykonywał prace kwalifikowane jako prace w szczególnych warunkach:

- w okresie od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r. oraz od 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r. był zatrudniony w Spółdzielni Usług (...) w S. w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika rolniczego;

- w okresie od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r. oraz od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. wykonywał pracę jako kierowca autobusu wykonujący przewozy pasażerów w firmie (...);

- w okresie od 01.12.2017 r. wykonuje pracę jako kierowca autobusu w (...), zakres obowiązków nie zmienił się.

Odwołujący podniósł, że jako kierowca ciągnika rolniczego wykonywał nie tylko przewozy czy usługi typowo rolnicze przy pracach polowych, w okresach po zakończeniu prac polowych prowadził ciągnik wykonując przewozy towarów na potrzeby Spółdzielni (...) czy innych przedsiębiorstw. Wskazał, że jako kierowca autobusu wykonywał tę pracę stale i w pełnym wymiarze czasu i nie był kierowany do innych prac. Nie zajmował się naprawą pojazdów, gdyż to robili pracownicy warsztatu. Wykonywał przewozy pasażerów według określonego przez jego pracodawcę rozkładu jazdy na linii (...) na trasie S. – P., ze stałą częstotliwością. Charakter wykonywanych przewozów jest tożsamy z przewozem publicznym.

Wyrokiem z 29.06.2020 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. IV U 955/19 w pkt I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z 19.03.2019 r. znak (...) w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. M. prawo do emerytury pomostowej od dnia 06.06.2019 r., w pkt II wyroku zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca J. M., urodzony (...), w dniu 20.02.2019 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, pozostając nadal w stosunku pracy.

Organ rentowy uwzględnił do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresy zatrudnienia:

- od 18.10.1990 r. do 07.10.1991 r. (kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3,5 tony)

- od 18.10.1991 r. do 18.10.1992 r. (kierowca autobusu o liczbie miejsc powyżej 15)

- od 24.10.1992 r. do 20.04.1993 r. (kierowca autobusu o liczbie miejsc powyżej 15),

- od 11.04.1994 r. do 14.07.1996 r. (kierowca autobusu o liczbie miejsc powyżej 15),

- od 10.06.1998 r. do 09.09.1998 r. (kierowca autobusu o liczbie miejsc powyżej 15),

- od 03.12.1998 r. do 30.06.1999 r. (kierowca autobusu o liczbie miejsc powyżej 15),

- od 01.07.1999 r. do 30.06.2001 r. (kierowca autobusu o liczbie miejsc powyżej 15)

tj. łącznie (po wyłączeniu zasiłków chorobowych) 7 lat, 6 miesięcy i 1 dzień.

Stosunek pracy wnioskodawcy został rozwiązany z dniem 05.06.2019 r.

Pozwany po przedłożeniu przez wnioskodawcę świadectwa pracy zweryfikował swoje stanowisko i na podstawie decyzji z 30.07.2019 r. dodatkowo do pracy w warunkach szczególnych uznał okres zatrudnienia od 01.12.2017 r. do 31.12.2018 r.

Łącznie (po wyłączeniu zasiłków chorobowych) pozwany uznał za udowodniony okres pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 8 lat, 7 miesięcy i 2 dni.

Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy wyniósł 39 lat, 6 miesięcy i 7 dni, w tym 38 lat, 10 miesięcy i 25 dni okresów składkowych, 7 miesięcy i 12 dni okresów nieskładkowych.

Wnioskodawca uczęszczał do Technikum (...) i Zasadniczej Szkoły (...) w S..

W okresie od 10.05.1978 r. do 30.06.1987 r. wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni Usług (...)w S. Zakład Usług (...) w S. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach określonych jako: kierowca ciągnikowy, konserwator maszyn rolniczych.

Na stanowisku kierowcy ciągnikowego zatrudniony był w okresach od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r. i od 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r.

W okresie od 28.04.1980 r. do 07.07.1982 r. odbywał służbę wojskową.

Wnioskodawca jako kierowca ciągnika przewoził zboże do młyna, żwir na budowę, węgiel z wagonów, mleko z wiosek do mleczarni. W sezonie zwoził zboże do rolników. Rano orał ciągnikiem około 0,5 ha pola. Jako kierowca ciągnika niekiedy, jak była potrzeba, wykonywał prace polowe. Prace polowe wykonywał wówczas, gdy nie było pracy w transporcie. Część z kierowców zatrudnionych przez zakład pracy wykonywała prace transporotowe, a część polowe. Nie było konkretnego podziału na kierowców przypisanych do konkretnych ww. prac.

Za okres ww. pracy wnioskodawca otrzymał świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że wykonywał on pracę jako kierowca ciągnikowy - pracę wymienioną w wykazie A Dział VIII poz. 3 pkt 1 Zarządzenia nr 3 ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30.03.1985 r.

W okresie od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r. oraz od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...). B. - T. G. w R. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy autobusu.

Firma w okresie ww. zatrudnienia wnioskodawcy zajmowała się wyłącznie transportem – przewozem osób.

Wnioskodawca w trakcie tego zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przez około 9-10 godzin dziennie, 7 dni w tygodniu, wykonywał pracę kierowcy autobusu. Jeździł pojazdem marki A. lub M., oba o pojemności około 40 miejsc.

Przewoził osoby (pracowników) na trasie od S. przez P. do kopalni w R., według ustalonego rozkładu jazdy, a na miejscu – między kopalniami. Wyjazdy do P. rozpoczynały się o godz. 4:20, 9:20, 16:20 i 21:20, zmiany godzin wyjazdów następowały rotacyjnie co tydzień. Sam przejazd ze S. do P. trwał ok. 1 h 30 min. – 1h 40 min., podobnie z powrotem.

Wnioskodawca wykonywał dziennie jeden lub niekiedy nawet dwa kursy, tam i z powrotem, a ponadto po dojeździe do kopalni kursował autobusem pomiędzy szybami kopalnianymi, woził pracowników, obsługę sprzątającą, mechaników, wartowników realizując polecenia dyspozytora.

Na wszystkich realizowanych przez wnioskodawcę przejazdach pasażerowie musieli mieć bilety. Posiadanie biletów kontrolował wnioskodawca przy wejściu pasażera do autobusu.

Przejazdy na trasie S. – R. odbywały się według ściśle określonego rozkładu jazdy, z określonymi przystankami autobusowymi, na linii oznaczonej numerem (...).

Wnioskodawca nie wykonywał innych prac niż przewożenie pasażerów jako kierowca autobusu.

Za okres tej pracy wnioskodawca otrzymał świadectwa pracy, w którym przez niedopatrzenie pracodawca nie wskazał wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

T. G. zaprzestał działalności i przeszedł na emeryturę, a jego firmę przejął syn P. G..

W związku z tym od 01.12.2017 r. i na dzień złożenia wniosku o emeryturę pomostową, wnioskodawca był zatrudniony w (...) P. G. w R. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy autobusu.

W trakcie trwania tego stosunku pracy wnioskodawca nadal stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy autobusu na takich samych zasadach i w takich samych warunkach, jak w okresie od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r. oraz od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. u T. G.. W zakresie jego obowiązków oraz w charakterze wykonywanej pracy nic się nie zmieniło.

Stosunek pracy został rozwiązany w dniu 05.06.2019 r. na mocy porozumienia stron.

Za okres tego zatrudnienia wnioskodawca otrzymał świadectwo pracy, w którym wskazano, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – KOD 208 – od 01.12.2017r. do 05.06.2019 r. ((...)świadectwa).

Z okresu zatrudnienia (01.12.2017 r. – 05.06.2019 r.) u P. G. organ rentowy uznał za pracę w warunkach szczególnych okres od 01.12.2017 r. do 31.12.2018 r. tj. okres, za który pracodawca dokonał zgłoszenia (...) z kodem 208.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym w pkt I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z 19.03.2019 r. znak (...) w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. M. prawo do emerytury pomostowej od dnia 06.06.2019 r., w pkt II wyroku zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Rozważania prawne Sąd Okręgowy rozpoczął od wskazania, że emerytury pomostowe zapowiedziane w art. 24 ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zostały wprowadzone do systemu ubezpieczeń społecznych przez ustawę z19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych, która weszła w życie w dniu 01.01.2009r. i dotyczą ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.). Zastąpiły one emerytury w niższym wieku przyznawane na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze. Prawo do tego świadczenia było nabywane z reguły w niższym niż wiek emerytalny wieku pod warunkiem wykazania piętnastoletniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 ustawy, jest więc legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 01.01.2009 r.

Prace w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wymienione są w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Następnie Sąd I instancji wskazał, że poza sporem w niniejszej sprawie było to, że rozwiązanie z wnioskodawcą stosunku pracy nastąpiło w dniu 05.06.2019 r. Ponadto, wobec uznania przez organ rentowy jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, okresu zatrudnienia od 01.12.2017 r. do 31.12.2018 r. (część okresu zatrudnienia wnioskodawcy u P. G.) bezspornym aktualnie jest też, że wnioskodawca spełnia przesłankę z art. 4 pkt 6 ustawy (wykonywanie po 31.12.2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3).

Wskazał również, że po wydaniu przez organ rentowy decyzji z 30.07.2019 r., okolicznością sporną pozostała natomiast przesłanka określona w art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. posiadanie przez wnioskodawcę stażu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat.

Jednocześnie zaznaczył, że niespornym jest przy tym, że do okresu wskazanego w art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych wlicza się okresy tej pracy kwalifikowanej osiągnięte zarówno przed dniem 01.01.2009 r., jak i po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych.

W dalszej części uzasadniania Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwany ostatecznie uznał za udowodniony okres 8 lat, 7 miesięcy i 2 dni stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, w tym okresy przypadające zarówno przed 01.01.2009 r. (wskazane w odpowiedzi na odwołanie), jak i po tej dacie (objęte decyzją z dnia 30.07.2019 r.)

Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych pozwany nie uwzględnił okresów: - od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r., od 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r.

- od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r., od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r.

- od 01.01.2019 r. do 05.06.2019 r.

Należało zatem ustalić – jak podał Sąd I instancji, czy wskazane powyżej okresy zatrudnienia wnioskodawcy podlegają zaliczeniu do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy stwierdził, że praca wykonywana przez wnioskodawcę w okresach od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r. i od 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r. nie może zostać uznana za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. Jednakże powyższe, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, nie ma znaczenia dla jej rozstrzygnięcia, gdyż przechodząc do oceny pozostałych spornych okresów – stwierdzić należy – w ocenie Sądu I instancji, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki konieczne do uzyskania prawa do emerytury pomostowej.

Podkreślił, że w okresach od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r. oraz od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r., a także w całym okresie od 01.12.2017 r. do 05.06.2019 r. (a nie tylko uwzględnionym przez pozwanego 01.12.2017 r. – 31.12.2018 r.), wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy autobusów, a zatem pracę o szczególnym charakterze określoną w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych pod poz. 8 (prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym).

Reasumując w tym stanie rzeczy – w ocenie Sądu Okręgowego - przyjąć należało, iż wnioskodawca legitymuje się stażem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w wymiarze ponad 15 lat, a zatem spełnił także sporną przesłankę uzyskania prawa do emerytury pomostowej (art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych). Tym samym spełnia on wszystkie przesłanki do przyznania prawa do emerytury pomostowej.

Wobec powyższego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd I instancji orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku, przyznając odwołującemu się prawo do emerytury pomostowej poczynając od 06.06.2019 r., tj. od dnia następnego po rozwiązaniu stosunku pracy (art 129 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z art. 15 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

O kosztach procesu (pkt II) Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny i z przekroczeniem granicy swobodnej oceny dowodów w odniesieniu do dowodu z zeznań świadków T. G., P. G., J. P. i G. M. oraz wnioskodawcy bowiem Sąd dokonał oceny treści zeznań strony i świadków w ten sposób, że uznał, iż wnioskodawca pracował w okresie od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r. oraz od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. w (...). (...)– T. G. w R. oraz od 01.12.2017 r. do 05.06.2019 r. w (...) P. G. w R. w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonując pracę kierowcy autobusu określoną w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych poz. 8 (prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym); podczas gdy z relacji tych zeznań wynika, że praca na wskazanym stanowisku nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, z przedłożonej dokumentacji osobowej wynika, że pracodawcy nie wystawili świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach i nie potwierdzili wykonywania prac określonych w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych pod poz. 8 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 3 ust. 1 i 3 oraz art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych z uwzględnieniem art. 5-12, art. 32 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, art. 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. oraz art. 4 pkt 14 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym przez przyznanie J. M. prawa do emerytury pomostowej od 06.06.2019r., podczas gdy J. M. nie udowodnił wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, a ewentualnie, w razie nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odwołujący wniósł o oddalenie apelacji w całości i o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Przypomnieć należy, że w rozpoznawanej sprawie organ rentowy kwestionował początkowo spełnienie przez odwołującego trzech przesłanek, a mianowicie przesłanek z art. 4 pkt 2, pkt 6 i pkt 7 ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych. Natomiast po wydaniu przez organ rentowy decyzji z 30.07.2019 r., okolicznością sporną pozostała jedynie przesłanka określona w art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. posiadanie przez wnioskodawcę stażu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat.

Niespornym jest przy tym, że do okresu wskazanego w art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych wlicza się okresy tej pracy kwalifikowanej osiągnięte zarówno przed dniem 01.01.2009 r., jak i po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych.

Pozwany organ rentowy ostatecznie uznał za udowodniony okres 8 lat, 7 miesięcy i 2 dni stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, w tym okresy przypadające zarówno przed 01.01.2009 r. (wskazane w odpowiedzi na odwołanie), jak i po tej dacie (objęte decyzją z dnia 30.07.2019 r.

Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych pozwany nie uwzględnił okresów: - od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r., od 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r. – okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy ciągnikowego w Spółdzielni Usług (...)w S. Zakład Usług (...) w S.,

- od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r., od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. – okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu w (...).(...)– T. G. w R.,

- od 01.01.2019 r. do 05.06.2019 r. – okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu w (...) P. G. w R..

Sąd Okręgowy do stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił odwołującemu okresu zatrudnienia od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r. oraz 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r., uwzględnił natomiast pozostałe okresy pracy jako pracy w warunkach szczególnych tj. od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r., od 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. oraz 01.12.2017 r. do 05.06.2019 r. uwzględniając ww. okresy pracy na stanowisku kierowcy autobusu Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący legitymuje się stażem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze w wymiarze ponad 15 lat, a zatem spełnił także sporną przesłankę uzyskania prawa do emerytury pomostowej tj. art. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych – tym samym spełnił on wszystkie przesłanki do przyznania jemu prawa do emerytury pomostowej.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że zarzuty podniesione przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w apelacji okazały się zasadne i podlegały uwzględnieniu. Zwrócić uwagę należy na to, że Zakład z uwagi na nieuwzględnienie przez Sąd I instancji do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy odwołującego od 10.05.1978 r. do 27.04.1980 r. oraz 16.07.1982 r. do 31.12.1986 r., kwestionował jedynie zaliczenie przez Sąd Okręgowy do okresu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu w okresie od 17.12.2001 r. do 30.11.2005 r. oraz 01.06.2006 r. do 30.11.2017 r. w firmie (...).(...) – T. G. w R. oraz od 01.12.2017 r. do 05.06.2019 r. w (...) P. G. w R.. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych brak było podstaw do uwzględnienia ww. okresu zatrudnienia jako pracy w szczególnych warunkach (pracy w (...), a następnie w (...)).

Sąd Apelacyjny przypomina, że zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po 31.12.1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed 01.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Art. 3 ust. 3 o emeryturach pomostowych prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. W orzecznictwie przyjmuje się, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19.12.2014r., I OSK 1867/13, LEX nr 1771927 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 13.03.2012 r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 185).

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2018 r., II UK 386/17, w którym Sąd Najwyższy wyjaśnił że do oceny czy pracownik wykonywał prace kierowcy w transporcie publicznym wymienione pod poz. 8 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej decydujące znaczenie ma ustalenie, czy prace te wykonywał zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 14 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym.

Z kolei pod poz. 8 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej zawierającym wykaz prac o szczególnym charakterze za tego rodzaju prace uznano prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym. Ustawodawca do tego rodzaju prac nie zakwalifikował prac kierowców samochodów ciężarowych, mimo iż praca kierowcy samochodu ciężarowego została uznana w rozporządzeniu z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze za pracę w warunkach szczególnych ze względu na wykonywanie czynności zawodowych wymagających odpowiednich predyspozycji i kwalifikacji (potwierdzonych odpowiednim dokumentem), a także wysokiej sprawności psychofizycznej z uwagi na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego (zob. uzasadnienie do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31.01.2018 r., III UZP 8/17, OSNP 2018 Nr 7, poz. 94). Wobec powyższego decydujące dla zaliczenia wykonywanej po 31.12.2008r. pracy na stanowisku kierowcy autobusu do prac o szczególnym charakterze będzie powiązanie jej z transportem publicznym. Definicję transportu publicznego zawiera art. 4 pkt 14 ustawy o transporcie zbiorowym stanowiąc, że jest to powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej. W tej sytuacji, nie jest wystarczające ustalenie czy przewóz osób autobusem odbywa się po drogach publicznych, ale przede wszystkim czy nie ma do niego szczególnych ograniczeń dostępności. Z tego względu pomocniczo można odwołać się do zapisów ustawy z 06.09.2001 r. o transporcie drogowym, która publiczny przewóz osób i ich bagażu w określonych odstępach czasu i określonymi trasami, na zasadach określonych w ustawie i w ustawie z 15.11.1984 r. - Prawo przewozowe wiąże z definicją przewozu regularnego (art. 4 pkt 7 ustawy). W doktrynie i orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że cechą charakterystyczną przewozu regularnego jest jego publiczny charakter, a ponadto cykliczność, regularność (przewóz wykonywany jest w stałych, określonych odstępach czasu) oraz oznaczenie trasy przewozu (przewóz odbywa się po ustalonej trasie, zaś wsiadanie i wysiadanie pasażerów odbywa się na z góry wyznaczonych przystankach; zob. R. Strachowska, Ustawa o transporcie drogowym. Komentarz. Wydanie III. LEX/el 2012). Przewoźnik wykonujący ogólnie dostępny przewóz osób jest zatem obowiązany między innymi podać do publicznej wiadomości rozkład jazdy środków transportowych przez zamieszczenie informacji na przystankach wymienionych w rozkładzie jazdy.

Resumując dotychczasowe wywody, nie ulega wątpliwości, że do oceny czy pracownik wykonywał prace kierowcy w transporcie publicznym wymienione pod poz. 8 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej decydujące znaczenie ma ustalenie, czy prace te wykonywał zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 14 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Tymczasem z ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji wynika, że odwołujący J. M. w spornym okresie pracy po 31 grudnia 2008r. pracował jako kierowca autobusu, przewoził pracowników kopalni na trasie ze S. do P., trasa w jedną stronę zajmowała około 1,5 godziny. Odwołujący na miejsce przewoził górników, strażaków, osoby sprzątające. Jak wynika z zeznań odwołującego była to stała linia i był stały rozkład jazdy. Odwołujący w trakcie pracy robił dwa kursy (czasem jeden) – zawoził pracowników do zakładu pracy na rozpoczęcie pracy, następnie po zakończeniu pracy odwoził z powrotem. W przypadku kiedy odwołujący miał do wykonania jeden kurs dziennie, to po zawiezieniu pracowników do pracy czekał na miejscu w pomieszczeniu socjalnych. Zdarzała się że odwołujący na miejscu tj. w zakładzie pracy jeździł 3-4 godziny rozwożąc pracowników pomiędzy szybami. Co istotne odwołujący po zrobieniu kursu, pozostawał do dyspozycji dyspozytora, co jednoznacznie wskazuje na to, że nie zawsze rozwoził pracowników pomiędzy szybami – zależało to od ilości pracy oraz określonego dnia.

Sąd Apelacyjny dokonał ponownej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i doszedł do przekonania, że praca odwołującego niewątpliwie należała do prac ciężkich, natomiast nie była pracą w rozumieniu art. 3 ust 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a mianowicie nie była pracą określoną pod poz. 8 w załączniku nr 2 – gdyż nie była pracą kierowcy autobusu w transporcie publicznym. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co powoduje, iż emerytura pomostowa podlega ścisłe wykładni. Należy wskazać, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych. Z kolei transport zbiorowy to powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej. Do przewozów tego rodzaju można zaliczyć przewozy nieograniczonego kręgu osób autobusami, tramwajami, trolejbusami, na określonych trasach z wyznaczeniem przystanków i według ustalonego rozkładu jazdy w publicznym transporcie miejskim, a także międzynarodowym.

Jak ustalono w niniejszej sprawie odwołujący w momencie rozwożenia pracowników między szybami, nie wykonywał transportu publicznego, gdyż brak było określonego odstępu czasu i transport nie odbywał się po określonej linii, jak podał również podczas składania zeznań po przyjeździe był do dyspozycji pracodawcy, nie było też wprost określonego kursu autobusu między szybami, a rozwożenie pracowników między szybami zależało od danego dnia i ilości pracy. Po przeanalizowaniu zgromadzonych w sprawie zeznań Sąd Apelacyjny stwierdził, że był to transport celowy, odwołujący wykonywał przewozy tzw. „zamknięte”, gdyż były dostępne tylko dla pracowników kopalni – choć niewątpliwie odbywały się po drodze publicznej, kiedy to zawoził pracowników na trasie S.-R., natomiast nie ulega wątpliwości że praca odwołującego nie kwalifikuje się na pracę w transporcie publicznym (ogólnodostępnym) zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 14 ustawy i publicznym transporcie zbiorowym.

Mając na uwadze powyższe brak było podstaw do przyjęcia, że odwołujący J. M. w spornych okresach po 31 grudnia 2008r. wykonywał stale i pełnym wymiarze czasu pracę kierowcy autobusu w transporcie publicznym tj. pracy określonej pod poz. 8 załącznika nr 2 w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy pomostowej i zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 14 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przyznanie przez Sąd Okręgowy odwołującemu prawa do emerytury w tak ustalonym stanie faktycznym było niewłaściwe, gdyż odwołujący nie legitymował się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący w toku postępowania nie wykazał, że w okresach zatrudnienia od 1 stycznia 2009r. do 30 listopada 2017 r. w (...). (...) – T. G. w R. oraz 01.12.2017 r. do 05.06.2019 r. w (...) P. G. w R. wykonywał pracę w szczególnych warunkach określoną w załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych pod poz. 8 (pracę kierowcę autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym).

Powyższa konstatacja doprowadzić musiała w konsekwencji do uwzględnienia apelacji i zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie wniesionego przez odwołującego J. M. odwołania, które pozbawione było uzasadnionych podstaw. O powyższym orzeczono więc w pkt I wyroku, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Zmiana zaskarżonego orzeczenia Sądu I instancji co do meritum powodowała także konieczność zmiany zawartego w nim postanowienia o kosztach procesu odwołanie J. M. zostało oddalone, dlatego Sąd postanowił nie obciążać pozwanego organu rentowego kosztami procesu – pkt II wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 240 zł – punkt III wyroku.

Wiesława Stachowiak

Marta Sawińska

Dorota Goss-Kokot