Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Sędziowie: Dorota Goss-Kokot

Renata Pohl

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2021 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy M. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę przy obniżonym wieku

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 24 czerwca 2020 r. sygn. akt VIII U 2645/19

oddala apelację.

Renata Pohl

Marta Sawińska

Dorota Goss-Kokot

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 września 2019 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), po rozpoznaniu wniosku z 15 lipca 2019 r., odmówił M. N. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał na warunki przyznania emerytury w wieku obniżonym z tytułu pracy w warunkach szczególnych i stwierdził, że wnioskodawczyni udowodniła wymagany 20-letni okres składkowy i nieskładkowy na dzień 1 stycznia 1999 r., ale nie wykazała co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy uwzględnił jedynie 14 lat, 1 miesiąc i 10 dni tego stażu, wyłączając z okresów zatrudnienia w (...) od 20 sierpnia 1981 r. do 31 października 1981 r. i od 1 maja 1982 r. do 4 lutego 1988 r. okresy absencji chorobowych wnioskodawczyni i związanego z tymi absencjami pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłków chorobowych: od 7 stycznia 1992 r. do 18 stycznia 1992 r., od 18 stycznia 1994 r. do 25 czerwca 1994 r., od 28 czerwca 1994 r. do 24 sierpnia 1994 r., od 27 grudnia 1995 r. do 18 marca 1996 r., od 5 lutego 1997 r. do 4 lutego 1998 r., w łącznym wymiarze 1 roku, 10 miesięcy i 9 dni okresów nieskładkowych.

M. N. (1) w przewidzianym prawem trybie i terminie odwołała się od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym zgodnie z wnioskiem oraz o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu odwołująca wskazała, że spełnia wszystkie ustawowe warunki do przyznania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, ponieważ do wniosku o emeryturę dołączyła dokumenty potwierdzające, iż pracowała od 20 sierpnia 1981 r. do 31 października 1981 r. i od 1 maja 1982 r. do 4 lutego 1998 r. w szczególnych warunkach, w łącznym wymiarze 16 lat i 11 dni.

Sąd Okręgowy – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 24 czerwca 2020 r. (sygn. akt: VIII U 2645/19):

1. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującej prawo do emerytury przy obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych poczynając od 1 lipca 2019 roku,

2. zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. na rzecz odwołującej kwotę 180zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia i rozważania.

M. N. (1) (zd. Ł.) urodziła się (...), w 2018 roku ukończyła (...)lat. Odwołująca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

W dniu 15 lipca 2019 r. odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury w wieku obniżonym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

W okresie od 20 sierpnia 1981 r. do 4 lutego 1988 r. M. N. (1) była zatrudniona w (...) P.,(...) R., przy czym od 20 sierpnia 1981 r. do 31 października 1981 r. i od 1 maja 1982 r. do 4 lutego 1988 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę telefonistki central międzymiastowych i miejscowych w (...), na stanowisku telefonistki, wymienionym w wykazie A, Dział VIII poz.19 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz w wykazie A, dział VIII, poz.19 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 33 Ministra Łączności z 16 maja 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu łączności (Dz. Urz. URTiP z 1983 r. nr 3, poz.32).

W okresie od 1 listopada 1981 r. do 30 kwietnia 1982 r. odwołująca wykonywała obowiązki telefonistki w niepełnym wymiarze czasu pracy tj. na ½ etatu przyuczając się do wykonywania obowiązków telefonistki.

W okresie od 22 września 1991 r. do 16 listopada 1991 r. i od 25 sierpnia 1994 r. do 28 grudnia 1994 r. odwołująca pobierała zasiłek macierzyński.

Podczas zatrudnienia odwołująca była niezdolna do pracy z powodu choroby:

- od 7 stycznia 1992 r. do 18 stycznia 1992 r. – 12 dni

- od 18 stycznia 1994 r. do 25 czerwca 1994 r. – 5 miesięcy i 9 dni

- od 28 czerwca 1994 r. do 24 sierpnia 1994 r. – 1 miesiąc i 27 dni

- od 27 grudnia 1995 r. do 18 marca 1996 r. – 2 miesiące i 23 dni

- od 5 lutego 1997 r. do 4 lutego 1998 r. – 11 miesięcy i 28 dni

Łącznie 1 rok, 10 miesięcy i 9 dni.

Wykonując zobowiązanie pozwanego organu (...) S.A. Region (...) w P. (następcę prawnego (...) P., (...) R.) dokonała korekty świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W wystawionym 6 września 2019 r. dokumencie obrazującym staż pracy wykonywanej w szczególnych warunkach pominięto okresy pobierania zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r., tj. od 7 stycznia 1992 r. do 18 stycznia 1992 r., od 18 stycznia 1994 r. do 25 czerwca 1994 r., od 28 czerwca 1994 r. do 24 sierpnia 1994 r., od 27 grudnia 1995 r. do 18 marca 1996 r., od 5 lutego 1997 r. do 4 lutego 1998 r., jak również okres pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy czyli okres zatrudnienia od 1 listopada 1981 r. do 30 kwietnia 1982 r.

Organ rentowy uznał odwołującej 20 lat 1 miesiąc i 3 dni stażu ogólnego na dzień 1.01.1999 r., w tym 14 lat 1 miesiąc i 10 dni pracy w szczególnych warunkach. Odwołująca przez cały ten czas pracowała jako telefonistka i telegrafistka na pełen etat.

W dniu 13 września 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. wydał zaskarżoną w niniejszym postepowaniu decyzję odmawiającą prawa do emerytury przy obniżonym wieku i to wobec braku wykazania 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie było zasadne.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 184 ust. 1, art. 184 ust. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz.53), a nadto § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Istota sporu w niniejszej sprawie, jak podkreślał Sąd Okręgowy, dotyczyła kwestii zaliczalności okresów pobierania zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r. przypadających w trakcie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznał, iż odwołująca spełnia wszystkie warunki do nabycia świadczenia z wyjątkiem udowodnienia 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu I instancji całkowicie błędne jest stanowisko organu rentowego, że od uwzględnionego stażu pracy w szczególnych warunkach należy odliczyć okresy pobierania zasiłków chorobowych. Fakt pobierania przez odwołującą zasiłku chorobowego w okresie zatrudnienia w szczególnych warunkach nie ma w okolicznościach rozpatrywanej sprawy wpływu na prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu I instancji istota występującego w sprawie zagadnienia prawnego sprowadzała się do określenia wzajemnego stosunku przepisów art. 184 i art. 32 ust. 1a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak podkreślał Sąd Okręgowy, przepis art. 184 ustawy dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia tej ustawy w życie (to jest w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiety,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. co najmniej 20 lat dla kobiety.

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 powołanej ustawy, pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Przepis art. 184 ust. 1 cytowanej ustawy ustanawia odrębną niż wymieniona w art. 32 tej ustawy, kategorię ubezpieczonych i znajduje zastosowanie do innych stanów faktycznych niż określone w art. 32 ust. 1.

Sąd Okręgowy wskazał także, że ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264), która weszła w życie 1 lipca 2004 r., został dodany przepis art. 32 ust. 1a, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się:

1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

2) okresów, w których na mocy szczególnych przepisów pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy, z wyjątkiem okresu urlopu wypoczynkowego.

W judykaturze utrwalił się już pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby, oraz że przepis ten nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (wyroki Sądu Najwyższego z 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005 Nr 22, poz. 361 i II UK 215/04, OSNP 2005 Nr 22, poz. 360; z 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, z 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328; z 30 stycznia 2008 r., I UK 204/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 106; z dnia 6 stycznia 2009 r., I UK 194/08, z 21 maja 2009 r., II UK 370/08, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 20; z dnia 16 lipca 2009 r., II UK 388/08, z dnia 5 listopada 2012 r., II UK 82/12, OSNP 2013 nr 19-21, poz. 230). Wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy emerytalnej okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. (wyroki Sądu Najwyższego z 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 269; z 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 260; z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, z dnia 7 października 2014 r., I UK 51/14).

Pogląd, że zastosowanie art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej do osób, które przed dniem 1 lipca 2004 r. nie spełniły wszystkich warunków nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328 i z dnia 21 maja 2009 r., II UK 370/08, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 20), można uznać za trafny tylko jako rozumiany w ten sposób, że chodzi o "wszystkie warunki" przewidziane w art. 184 ustawy. Wymaganie od osób, które spełniły w dniu 1 stycznia 1999 r. warunki dotyczące stażu ubezpieczenia, dodatkowo warunku osiągnięcia przed dniem 1 lipca 2004 r. przewidzianego w art. 32 i 46 ustawy emerytalnej wieku, należy uznać za zbyt daleko idące, pomijające ochronę prawa tymczasowego, ukierunkowanego na przyszłe świadczenia, co trafnie wykazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09 (OSNP 2011 nr 11-12, poz. 260) oraz w piśmiennictwie (glosa K. Stopki do orzeczenia z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSP 2009 Nr 10, poz. 111). W powołanym wyroku podkreślono, że sytuacja osób wymienionych w art. 184 ustawy emerytalnej, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega właśnie na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe. W uzasadnieniu tym Sąd Najwyższy zawarł ocenę, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. Przytoczone stanowisko Sąd Najwyższy powtórzył w wyroku z 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126, w wyroku z 18 maja 2012 r., III UK 99/11, LEX nr 1227193, w wyroku z 14 maja 2019 r. III UK 122/18 oraz w postanowieniu z 9 kwietnia 2019 r. wydanym w sprawie sygn. II UK 102/18, Legalis nr 1894003.

Uwzględnianie ochrony praw w trakcie nabywania, aprobowane i wskazywane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości (wyrok z 3 października 2002 r., A. P., sprawa C-347/00, (...) 2002 s. I- (...), znajdowało też wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego (uchwała składu siedmiu sędziów z 27 kwietnia 2000 r., III ZP 2/00, OSNAPiUS 2000 Nr 16, poz. 620 oraz w wyrokach z 4 grudnia 2003 r., I PK 111/03, OSNP 2004 Nr 21, poz. 368; z 24 września 2004 r., II PK 25/04, OSNP 2005 Nr 10, poz. 141 i wcześniejszy z 19 listopada 1993 r., II URN 47/93, OSNCP 1994 Nr 5, poz. 117).

Jak podkreślał Sąd Okręgowy także Trybunał Konstytucyjny stosunkom tym niejednokrotnie dawał ochronę, jeżeli miały postać ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej, czyli sytuacji prawnej, która spełnia zasadniczo wszystkie przesłanki ustawowe nabycia prawa do emerytury pod rządami dawnej ustawy, bez względu na stosunek do niej ustaw późniejszych. Trybunał uznawał je za postaci praw podmiotowych, do których znajduje zastosowanie ochrona praw nabytych (wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 30 listopada 1988 r., K 1/88, OTK 1988 Nr 1, poz. 6; z 22 czerwca 1999 r., K 5/99, OTK 1999 Nr 5, poz. 100; z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK 1998 Nr 7, poz. 114 i przede wszystkim orzeczenie z 11 lutego 1992 r., K 14/91, OTK 1992 Nr 1, poz. 7).

Stanowisko to zaakceptowały również sądy powszechne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 13 września 2012 r., III AUa 17/12, LEX nr 1217729; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28 lutego 2013 r., III AUa 1495/12, LEX nr 1289754.

Przywołany pogląd Sąd Okręgowy w pełni podzielił. Zacytowane orzeczenia zapadły w podobnych do niniejszej sprawy stanach faktycznych.

Przełożenie powyższych rozważań na grunt niniejszej sprawy oznacza, iż odwołująca, która na dzień 1 stycznia 1999 r. spełniła warunki stażowe, obecnie z uwagi na brak możliwości zastosowania do niej przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1, spełnia wszystkie warunki do przyznania emerytury. Zasiłki chorobowe pobierała bowiem w przedziale lat 1992 - 1998, a zatem przed wejściem w życie ustawy emerytalnej oraz przed jej nowelizacją z 2004 r. w zakresie art. 32.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej dotyczy zatem wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. 1 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku emerytalnego.

M. N. (1) wykazała zatem wymagane dla przyznania emerytury okresy ubezpieczenia, w tym pracy w szczególnych warunkach, o którym stanowi przepis art. 184 ust. 1 ustawy.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy ustalił, że odwołująca udowodniła ponad 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach, spełniając wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury w dniu 15 lipca 2019 r., a zatem prawo do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach należało przyznać od 1 lipca 2019 r. tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym ubezpieczona złożyła wniosek.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującej prawo do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach poczynając od 1 lipca 2019 r., o czym orzekł w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2018 r., poz.1800) i zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w P. na rzecz odwołującej 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego biorąc pod uwagę charakter sprawy i poczyniony nakład pracy pełnomocnika odwołującej.

Apelację od tego wyroku w całości złożył pozwany organ rentowy, który zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, że do okresu pracy w szczególnych warunkach podlegają wliczeniu okresy pobierania zasiłków chorobowych, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przepisu art. 184 tej ustawy.

Wskazując na powyższe pozwany organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 13 września 2019 r.

Odwołująca nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania. Sąd Okręgowy dokonał także wszechstronnej i pełnej analizy podstaw prawnych rozstrzygnięcia.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy prawidłowo organ rentowy odmówił odwołującej M. N. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wyłączając z okresów zatrudnienia okresy absencji chorobowych wnioskodawczyni i związanego z tymi absencjami pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłków chorobowych.

Na wstępie niniejszych rozważań, należało powołać podstawy prawne orzeczenia.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1a pkt. 1) ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 162, poz. 1118), przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Prawidłowo ocenił Sąd I instancji, iż w sprawie – wbrew stanowisku apelującego – nie znajduje zastosowania art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej. Akceptując w pełni argumentację prawną Sądu Okręgowego należy ponownie z całą stanowczością stwierdzić, iż w art. 184 ustawy emerytalnej, obejmującym stany faktyczne zastane w dniu jego wejścia w życie, ustawodawca, który nie zróżnicował przesłanek nabycia prawa do emerytury przez osoby wykonujące pracę w warunkach szczególnych w zależności od daty ich urodzenia, a w efekcie daty osiągnięcia odpowiedniego wieku (art. 32 i art. 46 ustawy), w tym jednym wypadku osobno i w sposób szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. i osobom, które w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) wykazały okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz okresu składkowego i nieskładkowego określonych w art. 27 ustawy (co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), zagwarantował prawo nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32.

Ratio legis takiego rozwiązania ustawodawcy została wielokrotnie wyjaśniana przez Sąd Najwyższy, który uznał art. 184 ustawy o emeryturach i rentach za samoistną podstawę prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego (por. uchwałę z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, OSNP rok 2007, nr 13-14, poz. 199, wyrok dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, OSNP rok 2008, nr 17-18, poz. 269). Odnosząc się do relacji między art. 184 i wprowadzonym później art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na zastosowanie art. 184 do tych ubezpieczonych, którzy w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli pełny staż ubezpieczeniowy, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego, oraz zastosowanie art. 32 do tych ubezpieczonych, którzy chociażby jeden z tych okresów osiągnęli po wejściu w życie ustawy, nie później niż do dnia 31 grudnia 2008 r. W wyroku z dnia 8 lutego 2007 r. jasno wskazał, że ubezpieczeni, do których ma zastosowanie art. 184 ustawy, mogą realizować prawo do emerytury na "starych" zasadach po osiągnięciu wieku emerytalnego, nawet jeżeli ten wiek osiągną po dniu 31 grudnia 2007 r.

Przyjęte w art. 32 ust. 1a ustawy różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytury i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 107, poz. 450 ze zm.), w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres tej pracy obejmował zarówno okresy składkowe, jak i okresy nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03 (OSNP rok 2004, nr 5, poz. 87), stwierdzając, że do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy przypadające po dniu wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent.

W konsekwencji utrwalił się w judykaturze pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby, oraz że art. 32 ust. 1 ustawy nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP rok 2005, nr 22, poz. 361 oraz II UK 215/04, OSNP rok 2005, nr 22, poz. 360 oraz z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, niepublikowany). Problem zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów wcześniejszych (okresów zatrudnienia), sprzed 15 listopada 1991 r., ustawodawca rozstrzygnął przez wyłączenie ich z regulacji art. 32 ust. 1a ustawy.

W przepisie art. 184 ustawy emerytalnej ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Stąd ocena, że wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. Pogląd ten wzmacnia treść art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, odsyłającą w zakresie warunków emerytalnych do przepisów dotychczasowych (obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r. ). Takie stanowisko – w pełni aprobowane przez sąd orzekający – zaprezentowane zostało w wyroku Sądu Najwyższego Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. I UK 12/11 oraz z dnia z dnia 31 stycznia 2017 r. I UK 64/16, gdzie wprost wskazano, że data 1 stycznia 1999 r. stanowi granicę również dla okresów zasiłków chorobowych, czyli nie jest możliwe uzupełnienie brakującego okresu pracy w szczególnych warunkach sprzed tej daty o okresy zasiłków chorobowych po 1 stycznia 1999 r. w tym samym zatrudnieniu.

Sytuacja taka tj. wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach zachodzi w sprawie niniejszej. Zatem uwzględniając fakt, zgodnie z niekwestionowanymi ustaleniami Sądu Okręgowego, że wnioskodawczyni uzyskała wymagany na podstawie obowiązujących do dnia 1 stycznia 1999 r. przepisów okres zatrudnienia w szczególnych warunkach przed wskazaną wyżej datą, należy przyjąć, iż przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej, nie znajduje zastosowania przy ustalaniu jej okresu pracy w warunkach szczególnych, co wyklucza możliwość odliczenia od tego okresu - okresów pobierania przezeń zasiłku chorobowego po dniu 14 listopada 1991 r.

Ponieważ wskazane okresy pobierania zasiłków chorobowych łącznie z niespornym stażem pracy w szczególnych warunkach dają ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach odwołująca M. N. (2) na dzień 1 stycznia 1999 r. spełniła warunki stażowe. Obecnie z uwagi na brak możliwości zastosowania do niej przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1, odwołująca spełnia zatem wszystkie warunki do przyznania emerytury. Zasiłki chorobowe pobierała bowiem w przedziale lat 1992 - 1998, a zatem przed wejściem w życie ustawy emerytalnej oraz przed jej nowelizacją z 2004 r. w zakresie art. 32.

Zaskarżony wyrok był zatem prawidłowy. Zarzuty apelacji, w świetle zaprezentowanych wyżej i utrwalonych już poglądów judykatury, są nietrafne i stanowią jedynie bezzasadną polemikę z wnioskami zaprezentowanymi przez Sąd Okręgowy w analizie prawnej rozstrzygnięcia.

Wobec uznania, że zarzuty apelacyjne były bezzasadne oraz mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne - na podstawie art.385 k.p.c. – należało orzec o oddaleniu złożonej w niniejszej sprawie apelacji.

Renata Pohl

Marta Sawińska

Dorota Goss-Kokot