Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Marta Sawińska

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans (spr)

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Perkowicz

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2016 r. w Poznaniu

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 stycznia 2015 r. sygn. akt VII U 1657/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości i oddala odwołanie;

2.  prze ka zuje pozwanemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. do rozpoznania wniosek M. S. z dnia 20 czerwca 2016 r. o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 stycznia 2014 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., rozpoznając wniosek z dnia 9 października 2013 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) odmówił M. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. W uzasadnieniu swojej decyzji organ rentowy powołał się na orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS w dniu 8 stycznia 2014 r., która orzekła, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. M. S. odwołała się od powyższej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację zawartą w uzasadnieniu decyzji.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z dnia 27 stycznia 2015 roku w sprawie VII U 1675/14 uchylił zaskarżoną decyzję i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. (pkt 1 wyroku) oraz umorzył postępowanie (pkt 2 wyroku).

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. S. ma obecnie (...) lata, z zawodu jest szwaczem ręcznym, w przeszłości pracowała w zawodzie.

Wnioskodawczyni pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia okresowo od dnia 9 października 2007 r. do dnia 30 kwietnia 2008 r., z rozpoznaniem przewlekłego zespołu bólowego kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego na tle zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych z ograniczeniem funkcji, nadciśnienia tętniczego, wyrównanego farmakologicznie i nerwicy lękowo – depresyjnej, a następnie w ciągłości do dnia 31 października 2013 r. w związku z utrzymującymi się dolegliwościami neurologiczno – ortopedycznymi, chwiejnym nadciśnieniem tętniczym i zaburzeniami lękowo – depresyjnymi.

W dniu 9 października 2013 r. M. S. ponowiła wniosek o przyznanie jej prawa do renty na dalszy okres. Komisja Lekarska ZUS rozpoznając u badanej ustępujący niedowład połowiczny lewostronny po udarze mózgu, nadciśnienie tętnicze, zespół bólowy kręgosłupa na tle zmian zwyrodnieniowych bez objawów korzeniowych i istotnej dysfunkcji ruchu, napięciowe bóle głowy oraz zaburzenia depresyjno – lękowe w wywiadzie i uwzględniając konsultację neurologiczną, stwierdziła, że brak jest obiektywnych objawów, wskazujących na uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego odwołującej, a pojedyncze ognisko naczyniowe w prawej okolicy skroniowej u osoby z nadciśnieniem tętniczym, nie uzasadnia niezdolności do pracy, podobnie, jak schorzenia współistniejące, które pozostają bez zmian i orzeczeniem z dnia 8 stycznia 2014 r. nie stwierdziła niezdolności wnioskodawczyni do pracy.

Powyższe ustalenie stało się podstawą do wydania zaskarżonej decyzji z dnia 16 stycznia 2014 r.

U M. S. rozpoznaje się nieustabilizowane i niepowikłane narządowo nadciśnienie tętnicze, sprawność umysłową w normie, bez ewidentnych psychologicznych wykładników dysfunkcji (...), zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia nerwicowe z komponentem depresyjno – lękowym, nadwzroczność i starczowzroczność obu oczu, zespół bólowy kręgosłupa bez istotnego ograniczenia ruchomości, stan po udarze niedokrwiennym mózgu pod postacią śladowego niedowładu połowicznego lewostronnego.

Zespół biegłych lekarzy sądowych z zakresu ortopedii, neurologii, kardiologii, okulistyki, psychiatrii i psychologii w zakresie schorzeń znanych organowi rentowemu na etapie postępowania orzeczniczego, nie znalazł w opinii łącznej przesłanek do orzeczenia niezdolności do pracy u odwołującej na dalszy okres.

U M. S. nastąpiła poprawa stanu narządu ruchu, wyrażająca się w poprawnym zakresie ruchów kręgosłupa, brakiem wzmożonego napięcia mięśni przykręgosłupowych czy dodatnich objawów korzeniowych, a zmiany niedokrwienne w mózgu z 2012 r. nie pozostawiły trwałych następstw w postaci niedowładów, zmian napięcia mięśniowego, ubytków neurologicznych, ograniczenia ruchomości stawów. Stwierdzone u odwołującej schorzenia i stopień ich zaawansowania na dzień wydania zaskarżonej decyzji ZUS, nie stanowiły przesłanki do orzekania dalszej niezdolności do pracy.

W toku postępowania sądowego, po wydaniu spornej decyzji ZUS i po przeprowadzeniu badania przez biegłych lekarzy sądowych, M. S. od 15 do 18 lipca 2014 r. była hospitalizowana w Szpitalu (...) w G. na oddziale leczenia udarów. Przeprowadzone w trakcie tej hospitalizacji badanie rezonansem magnetycznym ujawniło kilkanaście zmian ogniskowych hyperintensywnych w istocie białej mózgowia o charakterze mieszanym: niedokrwiennym i demielinizacyjnym.

W ocenie biegłej neurolog, popartej przez cały zespół biegłych, są to nowe, nieznane organowi rentowemu w chwili wydania zaskarżonej decyzji okoliczności w sprawie, mogące świadczyć o progresji zmian w (...), wymagające przeprowadzenia dogłębnej diagnostyki, w szczególności badania płynu mózgowo – rdzeniowego i echokardiografii przezprzełykowej. Zdaniem biegłych, okoliczności te przemawiają za uznaniem M. S. za osobę częściowo niezdolną do pracy na okres od 15 lipca 2014 r. do 31 maja 2015 r.

Mając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy przywołał podstawę prawną swojego rozstrzygnięcia, tj. art. 57 ust. 1 i 2, art. 12 ust. 1, 2 i 3, art. Art. 13 ust. 1, 2 i 3 oraz art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.; dalej – ustawa emerytalna).

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że istotę sporu pomiędzy odwołującą a pozwanym organem rentowym stanowi ustalenie, czy z powodu naruszenia sprawności organizmu, odwołująca jest nadal, po dniu 31 października 2013 r. niezdolna do pracy zarobkowej i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Sąd Okręgowy stwierdził, że w zakresie podawanych przez ubezpieczoną dolegliwości, zespół niezależnych biegłych lekarzy sądowych w opinii z dnia 24 i 26 marca 2014 r. podzielił co do zasady stanowisko Komisji Lekarskiej z dnia 8 stycznia 2014 r. o braku dalszej niezdolności do pracy. Jednakże, po przedłożeniu przez M. S. w dniu 1 września 2014 r. nowej dokumentacji medycznej z leczenia szpitalnego w lipcu 2014 r., biegła neurolog wskazała na pojawienie się licznych zmian niedokrwiennych o mieszanym charakterze, podczas gdy w 2012 r. była to tylko pojedyncza zmiana, co w ocenie biegłej może świadczyć o progresji choroby i wymaga przeprowadzenia dalszej diagnostyki (m.in. punkcji kręgosłupa), w wyniku czego należy uznać odwołującą za częściowo niezdolną do pracy od daty hospitalizacji, tj. od 15 lipca 2014 r. do 31 maja 2015 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ujawnienie licznych zmian niedokrwiennych i demielinizacyjnych mózgowia u M. S. jest nową okolicznością w sprawie. Nie stanowiło to przedmiotu badania przez organy orzecznicze ZUS, jak również nie było podnoszone przez odwołującą na etapie postępowania przedsądowego, albowiem miało miejsce dopiero w dacie 15-18 lipca 2014 r., tj. po wydaniu zaskarżonej w niniejszym postępowaniu, decyzji ZUS. W konsekwencji doprowadziło to do konieczności zastosowania regulacji określonej w art. 477 ¹⁴§4 k.p.c.

Mając zatem na uwadze powyższy stan faktyczny i prawny, Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., zaskarżając wyrok w całości.

Apelujący wyrokowi zarzucił naruszenie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 oraz art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji z dnia 16.01.2014 r. i przekazanie sprawy do rozpoznania pozwanemu organowi rentowemu oraz umorzenie postępowania.

Wskazując na powyższe, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podkreślił, że biegli lekarze sądowi stwierdzili u badanej niezdolność do pracy od dnia 15.07.2014r. W dacie wydania zaskarżonej decyzji z dnia 16.01.2014r. ubezpieczona była zdolna do pracy i decyzja z dnia 16.01.2014r. była prawidłowa. Oznacza to, że sporna decyzja opiera się na prawidłowo ustalonym stanie faktycznym. Sad winien zatem oddalić odwołanie od decyzji z dnia 16.01.2014r., skoro była ona prawidłowa. Wnioskodawczym w dacie wydania decyzji była zdolna do pracy. W ocenie organu rentowego późniejsza zmiana stanu zdrowia wnioskodawcy nie jest podstawą do uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. W art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. mowa jest o „nowych okolicznościach”, które choć powstały po wniesieniu odwołania, mają znaczenie dla oceny stanu zdrowia do dnia decyzji. Apelujący wskazał, że „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska. Opinia biegłych wskazuje na powstanie niezdolności do pracy dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, zatem potwierdza, że zaskarżona decyzja, a wcześniej orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe. Nie ma więc powodu, aby niewadliwa decyzja miała podlegać uchyleniu. Apelujący przywołał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.01.2012 r., sygn. akt II UK 79/11.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Wniesiona apelacja okazała się zasadna.

Na wstępie należy wyjaśnić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń zarówno roszczenia ubezpieczonego jak i możliwości rozstrzygnięć sądu ograniczone są kontrolnym charakterem postępowania, które sprowadza się do badania prawidłowości lub zasadności decyzji wydanej przez organ rentowy (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, Lex nr 1215286; z dnia 26 stycznia 2012 r., I UK 310/11, Lex nr 1215418). Dokonanie oceny zapadłej decyzji odbywać się może tylko w odniesieniu do stanu faktycznego istniejącego w dacie jej wydania.

Powyższe przypomnienie jest w rozpoznawanej sprawie konieczne z uwagi na fakt, że wydany przez Sąd I instancji wyrok zawiera rozstrzygnięcie wynikające z zastosowania w sprawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Z uwagi na zarzuty podniesione w apelacji, wskazać należy, że istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy Sąd I instancji właściwie zastosował instytucję określoną w przywołanym przepisie.

Przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. wskazuje, iż w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka, co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji.

Wynikająca z treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. możliwość uchylenia decyzji i przekazana sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu, przy jednoczesnym umorzeniu postępowania, warunkuje występowanie w sprawie „nowych okoliczności” dotyczących niezdolności do pracy, względnie niezdolności do samodzielnej egzystencji powstałych po dniu złożenia odwołania od wydanej przez organ rentowy decyzji. Przepis ten stanowi zatem wyjątek od wydawanej przez Sąd oceny decyzji organu rentowego, według stanu rzeczy istniejącego w dniu jej wydawania. „Nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego, których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Ujawnienie się tego rodzaju nowych okoliczności może wpłynąć na sposób rozstrzygnięcia sprawy przez sąd pierwszej instancji. Muszą one jednak ujawnić się przed zamknięciem rozprawy w tym sądzie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, dokonana przez Sąd I instancji wykładnia zastosowanego art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., który ostatecznie stał się podstawą rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, była prawidłowa. Błędne jednak było w okolicznościach sprawy przypisanie schorzeniu wnioskodawczyni cech „nowości” w rozumieniu tego przepisu, i tym samym błędne było ostateczne rozstrzygnięcie Sądu.

W przypadku odwołującej nowymi okolicznościami w rozumieniu powyższego przepisu, mogłyby być schorzenia występujące u odwołującej przed wydaniem decyzji, natomiast ich wykazanie nastąpiło dopiero po wniesieniu odwołania do Sądu I instancji lub ich ujawnienie w wyniku badań lekarskich przeprowadzonych w trakcie postępowania sądowego, pod warunkiem, co istotne, że miałyby one znaczenie dla oceny stanu jego zdrowia, do dnia wydania przez organ rentowy decyzji (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2012 r., sygn. II UK 79/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 czerwca 2013r., sygn. III AUa 242/13, LEX Nr 1342365). Taka sytuacja nie występuje w rozpoznawanej sprawie.

Jak wynika z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, w szczególności z opinii biegłych lekarzy sądowych – odwołująca po dniu 31 października 2013 r. odzyskała zdolność do pracy, natomiast na nowo stała się niezdolna do pracy od 15.07.2014 r. na okres do 31.05.2015 r., który to okres nie pozostaje w ciągłości z okresem poprzednio stwierdzonej częściowej niezdolności do pracy.

Na rozprawie w Sądzie Apelacyjnym odwołująca podnosiła, że w dniu 15.07.2014 r. została przyjęta do szpitala z powodu silnych bólów głowy, które występują od dawna i z powodu których wielokrotnie była hospitalizowana od 2002 r.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny postanowił uzupełnić postępowanie dowodowe i przeprowadził dowód z dokumentacji lekarskiej – historii choroby odwołującej sporządzonej w związku z pobytami wnioskodawczyni w SP ZOZ (...) Szpital (...) Oddział(...) i Oddział (...) w G., w okresie od 2002 r. do 2015 r. na okoliczność danych klinicznych dotyczących przyczyny hospitalizacji w/w w dniu 15 lipca 2014 r., a także przeprowadził dowód z uzupełniającej opinii biegłych ortopedy i neurologa w oparciu o tę dokumentację – historię choroby z sześciu pobytów szpitalnych z lat 2005, 2007, 2009, 2012, 2014 i 2015 na okoliczność czy zmiany wykazane podczas pobytu odwołującej w szpitalu w okresie od 15 do 18 lipca 2014 r. mogły powstać w krótkim okresie i dlatego zasadnym jest przyjęcie, że niezdolność odwołującej do pracy powstała w dniu 15 lipca 2014 r., czy też charakter tych zmian – w powiązaniu z przyczyną hospitalizacji w tym dniu, przy uwzględnieniu załączonej dokumentacji – historii choroby z pobytów szpitalnych z lat 2005 do 2015 – jest taki, że jest podstawa do stwierdzenia chociażby z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, że powstały co najmniej od 1 listopada 2013 r. i już od tej daty odwołująca jest nieprzerwanie częściowo niezdolna do pracy.

Biegli ortopeda i neurolog w opiniach uzupełniających z dnia 12 maja 2016 r. i 2 czerwca 2016 r. (k. 118 i 122 akt sądowych) stwierdziły, że na podstawie dokumentacji medycznej można przyjąć, że zmiany wykazane podczas pobytu odwołującej w szpitalu w okresie od 15.07.2014 r. do 18.07.2014 r. mogły powstać w krótkim czasie i dlatego zasadnym jest przyjęcie, że niezdolność do pracy powstała w dniu 15.07.2014 r. Analiza dokumentacji medycznej wyklucza możliwość powstania tych zmian co najmniej od 1.11.2013 r.

Powstanie licznych zmian niedokrwiennych i demielinizacyjnych mózgu o mieszanym charakterze nie jest, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nowością w rozumieniu omawianego przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Zmiany te nastąpiły – jak wynika z opinii biegłych - w dniu 15.07.2014r., a więc już po wydaniu zaskarżonej decyzji. Brak podstaw do uznania, że skoro odwołująca w przeszłości doznała udaru mózgu, to stwierdzone w dniu 15.07.2014 r. zmiany świadczą o ciągłości schorzenia, będących przyczyną, co najmniej w dacie decyzji występowania u odwołującej zmian powodujących niezdolność do pracy. Z opinii biegłych ortopedy i neurologa z dnia 24 i 26 marca 2014 r. (k. 23 akt sądowych) wynika jednoznacznie, że w porównaniu z poprzednimi badaniami przez lekarzy orzeczników ZUS obserwuje się poprawę stanu narządu ruchu, wyrażającą się w poprawnym zakresie ruchów kręgosłupa, brakiem wzmożonego napięcia mięśni przykręgosłupowych czy dodatnich objawów korzeniowych, a zmiany niedokrwienne w mózgu z 2012 r., nie pozostawiły trwałych następstw w postaci niedowładów, zmian napięcia mięśniowego, ubytków neurologicznych czy ograniczenia ruchomości stawów.

Powyższe rozważania są zgodne ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r. (sygn. akt II UK 79/11), zgodnie z którym w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. mowa jest o „nowych okolicznościach”, które, choć powstały po wniesieniu odwołania, mają znaczenie dla oceny stanu zdrowia do dnia decyzji. Zdaniem Sądu Najwyższego, „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego.

Niezasadnym jest więc przyjęcie, jak zrobił to Sąd Okręgowy, że skoro w toku postępowania stwierdzono u odwołującej występowanie zmian niedokrwiennych i demielinizacyjnych mózgu, to mimo iż w marcu 2014 r. stwierdzono poprawę polegającą m.in. na braku trwałych następstw w postaci niedowładów, zmian napięcia mięśniowego czy ubytków neurologicznych, powyższe jednoznacznie świadczy o tym, że później powstałe zmiany, stanowią czynnik, który orzecznicy ZUS winni zbadać. Nie mogli oni bowiem w jakikolwiek sposób stwierdzić czy przewidzieć zmian, które powstały w późniejszym okresie.

Wobec powyższego niecelowym było ustalanie czy obecnie odwołująca jest niezdolna do pracy, gdyż wobec braku ciągłości tej niezdolności od 1.11.2013 r., okoliczność ta i tak pozostawałaby bez znaczenia. Dlatego Sąd Apelacyjny oddalił wniosek M. S. o uzupełnienie opinii z 2.06.2016 r. przez wskazanie czy obecnie jest ona niezdolna do pracy.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznać należy, że stwierdzone przez biegłych sądowych schorzenie odwołującej powodujące jej niezdolność do pracy od dnia 15 lipca 2014 r., nie stanowiło „nowej okoliczności” w rozumieniu zastosowanego art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Tym samym Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił wniesione przez M. S. odwołanie (punkt 1 wyroku).

Niezależnie od powyższego, wnioskodawczyni w piśmie wniesionym do Sądu Apelacyjnego w dniu 20 czerwca 2016 r. (data nadania w Urzędzie Poczty) zawarła wniosek o przyznanie jej prawa do renty, ewentualnie od dnia 15 lipca 2014 r. Wniosek ten na podstawie art. 464 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny przekazał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, II Oddział w P., do rozpoznania (punkt 2 wyroku).

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Marta Sawińska