Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski (spr.)

Sędziowie: Marta Sawińska

Renata Pohl

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2023 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. T.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 30 czerwca 2021 r. sygn. akt IV U 1000/21

oddala apelację.

Renata Pohl

Roman Walewski

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.08.2017 r. nr ewidencyjny: (...) organ rentowy - Dyrektor Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - powołując się na:

- art. 15 c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, G., Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2016.708 z późn.- „policyjna ustawa emerytalna"),

- informację Instytutu Pamięci Narodowej nr (...) z dnia 8.05.2017r. ponownie ustalił wysokość emerytury dla ubezpieczonego J. T..

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony J. T. wnosił o jej zmianę w całości i przyznanie prawa do policyjnej emerytury w wysokości pobieranej dotychczas, to jest w kwocie 3572,54zł brutto.

Ponadto wniósł o wydanie zabezpieczenia roszczenia przez sąd poprzez wstrzymanie wykonalności skarżonej decyzji. Wnosił też o zwrot kosztów procesu.

Ubezpieczony zarzucił zaskarżonej decyzji między innymi, naruszenie przepisów i zasad Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz postanowień Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez naruszenie zasady ochrony praw nabytych, zasad: sprawiedliwości społecznej, zaufania obywatela do państwa i prawa, niedziałania prawa wstecz, arbitralnego obniżenia należnej emerytury i zastosowania nieuzasadnionej represji ekonomicznej, naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego, naruszenie godności człowieka, nierównego traktowanie ubezpieczonego w stosunku do innych funkcjonariuszy i zastosowania odpowiedzialności zbiorowej oraz ukarania za nieokreślone czyny pomimo, że nigdy nie popełnił żadnego przestępstwa, ustawowe uznanie za osobę naruszającą prawo poprzez przypisanie pełnienia bliżej nieokreślonej służby na rzecz totalitarnego państwa, zastosowania represji bez wykazania winy indywidualnej, pozbawienia byłych żołnierzy (...) uprawnień do zaliczenia służby w W. Ochrony P. na równi ze służbą w Straży Granicznej. Swoje zarzuty szeroko uzasadniał.

Sąd Okręgowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Z. wyrokiem
z dnia 30 czerwca 2021r. (sygn. akt: IV U 1000/21) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. T. prawo do emerytury policyjnej poczynając od 01 października 2017r.
w kwotach ustalonych z pominięciem art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016r., poz. 708 z późn. zm.).

Podstawą rozstrzygnięcia wyroku sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania.

Odwołujący się J. T. urodził się w dniu (...) Mieszka w miejscowości Ż., województwo (...).

W następujących okresach pełnił służbę:

- od 25.09.1972r. do 01.12.1972r. w 9 (...) B. (...) jako młodszy kontroler (...) K.,

- od 01.12.1972r. do 15.10.1973r. w 9 (...) B. (...) młodszy kontroler ruchu granicznego (...) Ł.

- od 15.10.1973r. do 27.10.1974r. w 9 (...) B. (...) Ł. po kontrolera

- od 27.10.1974r. do 04.07.1980r. w (...) B. (...) młodszy kontroler (...) O.

- od 04.07.1980r. do 01.11.1984r. w (...) B. (...) młodszy kontroler (...) M.

- od 01.11.1984r. do 15.01.1987r. w (...) B. (...) po kontrolera grupy operacyjnej, kontroler (...) K. S.

- od 15.01.1987r. do 30.09.1987r. w (...) B. (...) po kontrolera grupy operacyjnej, kontroler (...) M.

Następnie został skierowany do Centrum Szkolenia (...) jako słuchacz kursu oficerskiego – od 01.10.1987r. do 03.09.1988r.

- od 03.09.1988r. do 1.10.1988r. w (...) B. (...) w dyspozycji Dowódcy B.

- od 01.10.1988r. do 15.05.1991r. w (...) B. (...) starszy kontroler (...) K. S..

W okresie zawodowej służby wojskowej pełnił służbę w bezpośredniej ochronie granicy państwowej. Organizował służbę - pracę, kierował kontrolą ruchu granicznego. Najpierw w placówkach tzw. małego ruchu granicznego, potem ruchu granicznego. Nie wykonywał pracy operacyjnej. Do 1987r. posiadał stopień podoficerski sierżanta. Po ukończeniu kursu oficerskiego był oficerem młodszym.

W dniu 15.05.1991r. w związku ze spełnianiem wymogów określonych w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990r. o Straży Granicznej (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1643 ze zm.), m.in.: nieposzlakowana opinia, niekaralność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, korzystanie w pełni z praw publicznych, zdolność fizyczna i psychiczna do służby, został mianowany funkcjonariuszem w służbie stałej i jednocześnie zwolniony z zawodowej służby wojskowej.

Ostatecznie służbę ,jako funkcjonariusz Straży Granicznej, zakończył w stopniu etatowym kapitana, porucznik SG. Ostatnie stanowisko starszy specjalista kontroli ruchu granicznego.

Jako funkcjonariusz Straży Granicznej służbę swoją pełnił w (...) Oddziale Straży Granicznej w K. w (...) w K. S..

Służbę w Straży Granicznej pełnił do dnia 15.05.1994r, kiedy to na podstawie art. 45 ust. 2 stawy o Straży Granicznej - z uwagi na nabycie uprawnień emerytalnych - został zwolniony ze służby.

W dniu 30.06.1994 r., decyzją wydaną na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy MO (...) ustalono J. T. prawo do emerytury policyjnej z tytułu wysługi lat.

Łącznie wysługa na dzień 15.05.1994r. wynosiła 33 lata 11 miesięcy i 15 dni. Inne okresy do wysługi objęły 3 lata 2 miesiące i 24 dni, ogółem po zaokrągleniu było to 37 lat wysługi emerytalnej.

Decyzją pozwanego z dnia 27.02.2017r. – ustalono wobec odwołującego od dnia 1.03.2017r. nową wysokość emerytury. Jej wysokość wynosiła 3 572,54zł.

W dniu 25.05.2017r. pozwany otrzymał z IPN Oddziałowe Archiwum IPN w P. - Informację o przebiegu służby nr (...). Wynikało z niej, że J. T. w okresie od 25.09.1972r. do 30.09.1987r. i w okresie od 01.10.1988r. do 31.07.1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b powoływanej ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy(...).

W oparciu o powyższą informację IPN organ rentowy uznał, że ubezpieczony spełnił przesłanki do objęcia go zakresem podmiotowym art. 13b policyjnej ustawy emerytalnej, w związku z czym dokonał ponownego obliczenia i obniżenia wysokości emerytury ubezpieczonego jak w zaskarżonej decyzji.

Okresy określone w art. 13b powołanej ustawy liczone po 0,0% od 25.09.1972r. do 30.09.1987r. - 15 lat i 6 dni oraz od 01.10.1988r. do 31.07.1990r. – 1 rok 10 miesięcy.

Zaskarżoną decyzją z dniem 19 sierpnia 2017r. obniżył wskaźnik obliczania jego świadczenia emerytalnego do wysokości 0% podstawy wymiaru za każdy rok służby w okresie jak wyżej.

Łączna wysokość emerytury stanowi 30,77% podstawy wymiaru i wyniosła kwotę 1465,70zł.

W dniu 04.09.2017r. została doręczona odwołującemu - decyzja Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (dalej: (...) lub „ZER MSWiA") z dnia 11.08.2017r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury wydana na podstawie art. 15c w związku z art. 32 ust. l pkt. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy(...) oraz otrzymanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji Nr 303966/2017 z dnia 05.05.2017r.

W trakcie pełnienia ponad 30-letniej służby odwołujący nie popełnił jakiejkolwiek zbrodni, występku, deliktu czy innego czynu zasługującego na potępienie. Pracując zawodowo nie realizował innych zadań mających na celu zwalczanie opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów, związków wyznaniowych, łamania praw do wolności, gwałcenia prawa do życia, wolności, własności, bezpieczeństwa obywateli. tj. zadań ujętych w preambule ustawy lustracyjnej.

Pismem z dnia 23 października 2017r. Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przesłał odwołującemu Zaświadczenie nr 42/17, z którego wynika, że jego dane osobowe nie są tożsame z danymi osobowymi, które znajdują się w katalogu funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników bezpieczeństwa państwa.

Stanowiąca podstawę wydania zaskarżonej decyzji - informacja Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 8.05.2017 r. o przebiegu służby ubezpieczonego jak i jego akta osobowe nie zawierają żadnej informacji wskazującej, że zadania, które faktycznie realizował ubezpieczony polegały na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, sąd I instancji wydał powyższy wyrok uznając odwołanie za uzasadnione.

Jak podkreślał Sąd Okręgowy, przedmiotem sporu było to, czy przepisy ustawy z dnia 16.12.2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz i ich rodzin (Dz. U. 2016, poz. 2270) tak zwanej drugiej ustawy nowelizującej policyjną ustawę emerytalną – zostały prawidłowo zastosowane.

Nie było sporne w sprawie, że zebrany materiał dowodowy nie zawiera żadnej informacji wskazującej, aby działalność ubezpieczonego w okresie tej służby faktycznie polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowna i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Poza sporem było również w tej sprawie , że taka służba ubezpieczonego w tym okresie od 25.09.1972 r. do 31.07.1990 r. (poza okresem od 1.10.1987r. do 30.09.1988r.) - była służbą w jednostce organizacyjnej wymienionej w art. 13 b ust. l ustawy nowelizującej z 16.12.2016 r. i z tej przyczyny obecnie ubezpieczony został uznany przez organ rentowy za osobę pełniącą służbę na rzecz totalitarnego państwa ,a w konsekwencji tego zaskarżoną decyzją należna mu emerytura od 1.10.2017r. została zredukowana do nowej wysokości.

Jak podnosił Sąd Okręgowy po zmianach dokonanych drugą ustawą nowelizacyjną z 16.12.2016r. nie wystarczy, że organ rentowy zmniejszając emeryturę lub rentę wykaże pełnienie służby w wymienionych przez ustawodawcę cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Musi ponadto wykazać, że była to służba na rzecz totalitarnego państwa, która według legalnej definicji zawartej w preambule ustawy lustracyjnej polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków zawodowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Tylko taki sposób wykładni art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej zapewnia spójność i logiczność obowiązującego w tym zakresie prawa oraz to, że działanie, które nie zostało zakwalifikowane przez samego ustawodawcę jako działanie na rzecz totalitarnego państwa, nie spowoduje nieuzasadnionego obniżenia świadczenia emerytalnego (rentowego). Tylko wskazana powyżej wykładnia art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym zapewni również, że ingerencja w prawo do poszanowania mienia będzie miała charakter ingerencji racjonalnie uzasadnionej w rozumieniu art. 1 Protokołu Nr (...) do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W interesie publicznym, jak wymaga tego standard konwencji ,leży bowiem, aby osoby które w sensie materialnym nie pełniły służby na rzecz państwa totalitarnego, co zresztą sam ustawodawca potwierdził, definiując służbę na rzecz tego państwa, nie ponosiły konsekwencji w postaci obniżenia świadczenia emerytalnego (rentowego). Tylko wtedy też ingerencja w prawo do poszanowania mienia będzie rozsądnie proporcjonalna do realizowanego celu. Zostanie też wówczas osiągnięta „sprawiedliwa równowaga" pomiędzy wymogami interesu powszechnego społeczeństwa a wymogami praw podstawowych przysługujących osobie. Tylko w ten sposób zostanie też zachowana systemowa spójność pomiędzy treścią art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, a treścią preambuły do ustawy lustracyjnej. Sąd Okręgowy w całości podzielił i uznał za własne powyższe stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich.

W przedmiotowej sprawie, podstawą wydania zaskarżonej decyzji było ustalenie, że ubezpieczony J. T. w okresie od 25.09.1972 r. do 30.09.1987r. i od 01.10.1988r. do 31.07.1990 r. pełnił służbę w instytucjach wymienionych w katalogu jednostek organizacyjnych zawartym w przepisie art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, w których służbę ustawodawca uznał obecnie za służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Organ rentowy nie wykazał jednak, że ubezpieczony w okresie tej służby faktycznie podejmował jakąkolwiek działalność polegającą na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

W żadnym wypadku nie wynika to z informacji IPN z dnia 8.05.2017r. , a organ rentowy nawet nie podnosił w toku postępowania, aby takie zadania ubezpieczony faktycznie realizował. Pozwany w istocie stał na stanowisku, że każda służba w wymienionych przez ustawodawcę instytucjach i formacjach, potwierdzona informacją IPN jest służbą na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13 b tak zwanej drugiej ustawy nowelizacyjnej. Zdaniem sądu I instancji, przedstawiony pogląd jest błędny i nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem nie wszelka praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego jest potępiona i objęta dyskredytacją, lecz jedynie ta, która polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Trzeba wskazać, że ustawodawca dał temu wyraz odnosząc się w art. 13 b policyjnej ustawy emerytalnej do pojęcia - służby na rzecz totalitarnego państwa, zdefiniowanego w cytowanej wyżej preambule ustawy lustracyjnej. Według Sądu Okręgowego, z tego względu błędne było przyjęcie za podstawę obniżenia emerytury ubezpieczonego informacji o przebiegu jego służby - skoro jest ona dowodem jedynie jego zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych wymienionych w dodanym do ustawy art. 13b. Podnieść należy, iż sama negatywna ocena działalności jednostki, w której odwołujący pełnił służbę na gruncie tegoż przepisu art. 13 b powoływanej ustawy emerytalnej nie daje podstaw do obniżenia indywidualnie nabytych praw do emerytury.

Jak podkreślał Sąd Okręgowy, ustalona wynikiem tego postępowania działalność ubezpieczonego w zakresie ochrony granicy państwowej, polegająca w istocie na zwalczaniu przestępstw granicznych, same w sobie nie naszą żadnych znamion służby na rzecz państwa totalitarnego w rozumieniu w/w legalnej definicji lego pojęcia.

Okoliczności te nie dają zatem żadnych podstaw do przyjęcia, aby ubezpieczony J. T. faktycznie podejmował jakiekolwiek zadania w zakresie zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Ze względu na powyższe nieprawidłowe było przyjęcie przez organ rentowy, iż ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13 b i ponowne obniżenie jego emerytury na podstawie art. 15 c powołanej ustawy emerytalnej, albowiem przesłanki do zastosowania tej regulacji w odniesieniu do ubezpieczonego nie zostały spełnione.

W sprawie przeprowadzono dowód z przesłuchania jako strony odwołującego. J. T. zaprzeczył stanowisku pozwanego. W swoich zeznaniach przedstawił okoliczności pełnionej służby i zajmowanych stanowisk służbowych. Jego zeznania poprzez pryzmat art. 233 par. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy ocenił i uznał za wiarygodne. Dodatkowo odwołujący złożył w postępowaniu zaświadczenie wystawione przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej nr 42/17, z którego wynikało, że dane osobowe odwołującego nie są tożsame z danymi osobowymi, które znajdują się w katalogu funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników organów bezpieczeństwa państwa.

W tak ustalonym stanie faktycznym i prawnym rozstrzygnięcie sprawy nie wymaga też odnoszenia się do zarzutów dotyczących zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisów nowelizacji ustawy z dnia 16.12.2016 r., na naruszenie których wskazywał w odwołaniu ubezpieczony.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c., zmienił decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku. Zmiana decyzji powoduje po stronie pozwanego konieczność zastosowania przepisów waloryzacyjnych i wypłacenie wyrównania świadczenia.

Wyrok ten w całości apelacją zaskarżył pozwany organ rentowy zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 15c ustawy zaopatrzeniowej w sytuacji, gdy bezspornym jest, że odwołujący się pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa zdefiniowaną w art. 13b;

2) naruszenie art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. nr. 78, poz. 483 z późn. zm.) w zw. z art. 15c ustawy zaopatrzeniowej poprzez jego niezastosowanie i wydanie orzeczenia z pominięciem obowiązujących przepisów prawa;

3) naruszenie art. 2, art. 32, art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 188, art. 178, art. 193 Konstytucji RP oraz art. 15c ustawy zaopatrzeniowej poprzez autonomiczne uznanie, iż art. 15c ustawy zaopatrzeniowej nie da się pogodzić z preambułą Konstytucji, co w konsekwencji narusza zasadę demokratycznego państwa prawa, zasadę równości wobec prawa oraz zasadę ochrony praw nabytych;

4) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 390 k.p.c. które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, że uchwała Sądu Najwyższego z 16 września 2021r. III UZP 1/20 znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie i przyjęcie, że niedopuszczenie się przez odwołującego naruszenia podstawowych wolności i praw człowieka i obywatela uprawniało do odmowy zastosowania art. 15c ustawy zaopatrzeniowej;

5) art. 13b ustawy zaopatrzeniowej poprzez nieprawidłową interpretację i nie przyjęcie, że jedyną legalną definicję „służby na rzecz państwa totalitarnego” zawiera art. 13b ustawy zaopatrzeniowej zgodnie w wolą ustawodawcy wyrażaną w uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2270 zwana dalej „ustawą zmieniającą”);

6) naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 13b ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej, poprzez przyjęcie iż treść ustaleń faktycznych - wynikających z dowodów determinuje wynik sprawy, a nie rozstrzyga o tym przepis prawa materialnego. Tymczasem, jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2020 r., sygn. akt III PK 149/19, chodzi o to, że o wyniku sprawy decyduje prawo materialne, gdyż to ono wyznacza jakie postępowanie dowodowe było potrzebne dla dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności i czy przedmiotem dowodu były fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie - zgodnie z art. 227 k.p.c. Wpływem powyższego uchybienia na wynik sprawy jest co najmniej, to że uznał Sąd iż to dowód decyduje o rozstrzygnięciu sprawy, a nie że decyduje o tym przepis prawa materialnego. Mając na uwadze powyższe powstaje wątpliwość czy Sąd I Instancji rozpatrzył istotę sprawy - którą przecież w sprawach z zakresu ubezpieczeń jest ocena zastosowanych przez organ przepisów prawa materialnego (organ wydal decyzję w oparciu o Informację o przebiegu służby, kwalifikującą wszakże służbę Odwołującego się na rzecz totalitarnego państwa w myśl art. 13b ustawy zaopatrzeniowej). Mając na uwadze powyższe - nie jest właściwe stanowisko Sądu, iż pozwany nie wykazał (w znaczeniu procesowym) by strona odwołująca się w spornym okresie dopuszczała się jakichkolwiek praktyk bezprawia - skoro o wyniku sprawy decyduje przepis prawa materialnego, a nie treść ustaleń faktycznych. 

Mając na uwadze powyższe, pozwany organ rentowy wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego MSWiA z dnia 19 sierpnia 2017 r. dotyczącej wysokości emerytury policyjnej

2. zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancje;

ewentualnie:

3. o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję.

Odwołujący wniósł o oddalenie apelacji pozwanego w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. W szczególności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, a zebrany w sprawie materiał poddał właściwej ocenie, zachowując granice swobodnej oceny dowodów ,przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Sąd Okręgowy trafnie uznał, że nie był związany treścią informacji IPN o przebiegu służby J. T. „na rzecz totalitarnego państwa”.

Ubezpieczony ubiegający się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych może wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia.

W orzecznictwie sądów powszechnych, sądów administracyjnych oraz Sądu Najwyższego ukształtował się jednolity pogląd, zgodnie z którym okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego.

Przeciwko informacji o przebiegu służby mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Sąd Najwyższy (por. wyroki z 09.04.2009 r., I UK 316/08, z 06.09.1995 r., II URN 23/95, OSNAPiUS 1996 nr 5, poz. 77, z 08.04.1999 r., II UKN 619/98, OSNAPiUS 2000 nr 11, poz. 439, z 04.10.2007r. I UK 111/07, z 02.02.1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239 oraz z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342) na gruncie art. 473 k.p.c. wielokrotnie wypowiadał się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe.

W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom.

Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik czy ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu np. zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego (np. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w postanowieniu z dnia 30.05.2019 r. sygn. akt III AUz 41/1, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 09.12.2011 r., II UZP 10/11 OSNP 2012/23-24/2989) ugruntowany jest pogląd, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W., nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów.

Wskazane wyżej postanowienie Sądu Najwyższego zapadło na tle obniżenia emerytury policyjnej w związku z pierwszą ingerencją ustawodawcy w świadczenia emerytalne funkcjonariuszy reżimu komunistycznego, kiedy to do ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, wprowadzono dodatkowy art. 15b przewidujący, że obniża się emeryturę osobie, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i która pozostawała w służbie przed dniem 02.01.1999 r.

Sąd Najwyższy również w uzasadnieniu cytowanej już przez sąd I instancji uchwały składu siedmiu sędziów z 16 września 2020 r. sygn. akt III UZP 1/20, dotyczącej kwestii obniżania emerytur policyjnych na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów potwierdził, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy z 1994 r.

W konsekwencji, w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie informacji, sąd jest zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby w każdym konkretnym przypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy. W szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska (pkt 59 uzasadnienia uchwały).

W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (pkt 60). Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć jest sam fakt weryfikacji w 1990 r. (pkt 92).

Na powyższe stanowisko powołał się również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 września 2021 r. sygn. akt USK 259/21 (w zakresie rozpoznania skargi kasacyjnej).

Sąd Najwyższy uznaje zatem, że informacja IPN stanowi dowód, który nie jest jednak dowodem wyłącznym albo dowodem niepodważalnym, którym sąd byłby związany, bez możliwości jego oceny w ramach przysługującego sądowi prawa do swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Inne rozumienie stanowiska Sądu Najwyższego dawałoby IPN przymioty organu rozstrzygającego arbitralnie kwestie wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, bez potrzeby odwoływania się do sądu, a z sądu organ firmujący jedynie ustalenia zawarte w informacji IPN.

Również w ocenie Sądu Apelacyjnego, za SN w cyt. wyżej uchwale (7) z 16 września 2020r., mając na uwadze wykładnię celowościową ustawy uznać należy, że istotne znaczenie dla interpretacji definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa” ma rodzaj i zakres czynności wykonywanych w trakcie służby.

W uzasadnieniu projektu ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb mundurowych (druk projektu nr (...)) wskazano, iż jej celem jest „wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo - świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym „służbę na rzecz totalitarnego państwa” w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r.

Ustawa z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) nie zawiera definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Celem odkodowania znaczenia tego sformułowania, odnieść się wypada do definicji zawartej w ustawie z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz o treści tych dokumentów (Dz.U. 2006 Nr 218, poz. 1592).

Zgodnie z preambułą ww. ustawy służbą tego rodzaju jest „praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego lub pomoc udzielana tym organom przez osobowe źródło informacji, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego”.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, do zastosowania rygorów z art. 15c ustawy nie wystarczy też samo formalne pełnienie służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r., ale pełnienie służby polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, łamaniu praw człowieka i obywatela.

Inna wykładnia przepisu art. 13b naruszałaby zasady sprawiedliwości społecznej, bowiem dotyczyłaby także osób, których pełniona funkcja czy charakter pracy nie miały charakteru operacyjnego, lecz charakter pomocniczy, techniczny, biurowy, porządkowy, niezwiązany z głównymi funkcjami organów bezpieczeństwa. Poza tym należy mieć na względzie, że wykonywanie „służby na rzecz państwa totalitarnego” było zindywidualizowane, mogło różnić się osobistym zaangażowaniem danej osoby i determinacją na realizowanie określonych zadań i funkcji. Działalność funkcjonariusza mogła być w różnym stopniu ukierunkowana na potrzeby, korzyści totalitarnego państwa.

W związku z tym nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach jednostek organizacyjnych, wskazanych w ustawie, musiało wiązać się ze służbą na rzecz totalitarnego państwa. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć a priori, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31lipca 1990 r. w wymienionych w ustawie jednostkach organizacyjnych jest wystarczający do uznania, że dana osoba „pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Służba (praca) takiej osoby powinna być oceniana na podstawie indywidualnych czynów, w oparciu o wszystkie okoliczności pełnionej służby. Nie można stosować mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej, gdyż stosowanie takiego mechanizmu przybliżyłoby ten mechanizm do mechanizmów stosowanych w czasach państwa totalitarnego.

W przywołanej wyżej uchwale (7) Sąd Najwyższy zwrócił uwagę również na potrzebę odróżnienia osób, które kierowały organami państwa totalitarnego, angażowały się w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, nękały swych obywateli także na innym polu niż styk szeroko rozumianego prawa karnego, a więc tych podmiotów, których ocena jest zdecydowanie negatywna, od osób, których postawa nie pozostawała w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji państwa, lecz sprowadzała się do czynności akceptowalnych i wykonywanych w każdym państwie, także demokratycznym, bez skojarzeń prowadzących do ujemnych ocen. Inaczej każdy podmiot funkcjonujący w systemie państwa w tych latach mógłby się spotkać z zarzutem, że jego działanie, w ogólnym rozrachunku, było korzystne dla państwa totalitarnego (pkt 90).

Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie „służby na rzecz totalitarnego państwa” sensu stricto: „powinno objąć lata 1944-1956 i wiązać się wyłącznie z miejscem pełnienia służby, o ile oczywiście nie zostaną wykazane przez zainteresowanego przesłanki z art. 15c ust. 5 ustawy z 1994 r. lub w informacji o przebiegu służby zostaną lub w informacji o przebiegu służby, wskazane zostaną okoliczności z art. 13a ust. 4 pkt 3 ustawy z 1994 r.” (pkt 93). Natomiast „pojęcie sensu largo obejmie okres wskazany w art. 13b, czyli łączy w sobie cechy okresu totalitarnego i posttotalitarnego (autorytarnego) oraz pierwszego okresu transformacji, to jest od utworzenia rządu T. M.. (...) tak interpretowane pojęcie zostanie ukierunkowane na funkcje, jakie pełnił i zadania, jakie podczas służby wykonywał funkcjonariusz” (pkt 94).

Tak więc kryterium miejsca i czasu pełnienia służby nie powinno stanowić jedynego kryterium do oceny, czy J. T. pełnił „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, w rozumieniu art. 13b ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Kryteriami niezbędnymi do oceny czy pełnił on „służbę na rzecz totalitarnego państwa” powinny być przede wszystkim: rodzaj wykonywanych czynności, sposób ich wykonywania, a w szczególności czy w okresie pełnienia służby (pracy) dopuszczał się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji prawidłowo uchwycił istotę sprawy i po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, na podstawie zeznań odwołującego J. T. złożonych na rozprawie w dniu 30 czerwca 2021r., jego akt osobowych i akt emerytalno-rentowych, ustalił, że J. T. w następujących okresach pełnił służbę:

- od 25.09.1972r. do 01.12.1972r. w 9 (...) B. (...) jako młodszy kontroler (...) K.,

- od 01.12.1972r. do 15.10.1973r. w 9 (...) B. (...) młodszy kontroler ruchu granicznego (...) Ł.

- od 15.10.1973r. do 27.10.1974r. w 9 (...) B. (...) Ł. po kontrolera

- od 27.10.1974r. do 04.07.1980r. w (...) B. (...) młodszy kontroler (...) O.

- od 04.07.1980r. do 01.11.1984r. w (...) B. (...) młodszy kontroler (...) M.

- od 01.11.1984r. do 15.01.1987r. w (...) B. (...) po kontrolera grupy operacyjnej, kontroler (...) K. S.

- od 15.01.1987r. do 30.09.1987r. w (...) B. (...) po kontrolera grupy operacyjnej, kontroler (...) M.

Następnie skierowany do Centrum Szkolenia (...) jako słuchacz kursu oficerskiego – od 01.10.1987r. do 03.09.1988r.

- od 03.09.1988r. do 1.10.1988r. w (...) B. (...) w dyspozycji Dowódcy B.

- od 01.10.1988r. do 15.05.1991r. w (...) B. (...) starszy kontroler (...) K. S..

Dysponując powołanymi wyżej dowodami (zeznaniami odwołującego oraz zgromadzoną w sprawie dokumentacją w tym aktami emerytalno-rentowymi), Sąd Okręgowy miał możliwość indywidualnej oceny pracy odwołującego J. T., weryfikując jego działania pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że zgodnie z załącznikiem do wprowadzonego 15 grudnia 1984 r. zarządzenia nr 071 w postaci wytycznych Szefa Zarządu Z. (...) w sprawie zakresu działania operacyjnego organów zwiadu brygad (...), (...) i lądowych strażnic kadrowych oraz uprawnień przełożonych operacyjnych w § 1 podano, iż zatwierdza się i wprowadza do użytku służbowego w W. Ochrony P. Wytyczne Szefa Zarządu Z. (...) o zakresie działania operacyjnego organów zwiadu brygad (...), (...) i lądowych strażnic kadrowych oraz uprawnień przełożonych operacyjnych.

W tych wytycznych, w zasadach ogólnych postanowiono, iż w działalności operacyjnej organy zwiadu brygad (...), (...) i lądowych strażnic kadrowych kierują się zasadami określonymi w przepisach prawa PRL oraz zarządzeniach, wytycznych, instrukcjach i regulaminach wydanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych, Szefa Zarządu Z. (...) lub upoważnione przez nich osoby oraz Dowódcę B. (...) i Szefa Wydziału Z. B..

Natomiast praca operacyjna zwiadu (...), (...) i lądowych strażnic, prowadzona jest w oparciu o Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 1 lutego 1970 r. w sprawie pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa resortu spraw wewnętrznych.

Organami zwiadu (...) w rozumieniu tych wytycznych były: wydziały zwiadu brygad, sekcje zwiadu batalionów granicznych, grupy operacyjne wydziałów zwiadu, zaś pododdziałami granicznymi wykonującymi zadania operacyjne są: graniczne placówki kontrolne i lądowe strażnice kadrowe. W tych wytycznych wskazano też, że organa zwiadu brygad (...), (...) i lądowe strażnice kadrowe realizują zadania operacyjne w zakresie ochrony granicy państwa i obiektów, kontroli ruchu granicznego, udziału w kontrwywiadowczej ochronie kraju, działaniu na rzecz umacniania bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego na pograniczu.

Przepisy art. 13b ust. l pkt 5 litera b) tiret ósme ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2019 r., póz. 288.) wskazują, że za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę w Z. O. P..

W przypadku pełnienia służby w W. Ochrony P. dla uznania jej za służbę na rzecz totalitarnego państwa, w ocenie Sądu Apelacyjnego, niezbędne jest ustalenie, że zadania, jakie dana osoba wykonywała były zadaniami wywiadowczymi, bądź kontrwywiadowczymi.

Tylko takie rozumienie przepisu art. 13b ust. l pkt 5 litera b) tiret ósmy można uznać za logiczne i prawidłowe, nie tylko przy uwzględnieniu wykładni językowej, ale także celowościowej.

Uznanie, jak zdaje się to rozumieć organ rentowy, że każda praca wykonywana przez funkcjonariuszy w jednostkach wymienionych w powołanym przepisie jest służbą na rzecz totalitarnego państwa, bez względu na jej charakter, prowadziłoby do absurdalnych wniosków. Mianowicie oznaczać by to musiało, że każda osoba pełniąca służbę w tych jednostkach, zajmująca się jakimikolwiek czynnościami, jest objęta zakresem stosowania ustawy, a zatem nawet wykonywanie prostych, powtarzalnych, jawnych czynności, prowadzić by musiało do obniżenia świadczeń emerytalno-rentowych. Trudno uznać, ażeby taki był cel ustawodawcy, co wynika choćby z uzasadnienia projektu ustawy.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w okresie od 25.09.1972r. do 30.09.1987r. i w okresie od 01.10.1988r. do 31.07.1990r. odwołujący wykonywał wyłącznie pracę polegającą na kontroli granic państwa przed nielegalnym jej przekraczaniem (kontroler dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy i ich posiadaczy). W spornym okresie J. T. zajmował stanowisko kontrolera, a do jego zadań należała rutynowa kontrola paszportowo-osobowa przekraczających granicę Państwa. Nigdy nie brał udziału w czynnościach operacyjnych, w tym wymierzonych w działaczy opozycji lub innych działaniach. Odwołujący jako kontroler wykonywał wyłącznie czynności związane z kontrolą ruchu granicznego. Odwołujący nie wykonywał żadnych czynności wywiadowczych ani kontrwywiadowczych. Jego służba wykonywana była w bezpośrednim kontakcie z osobami przekraczającymi granice. Odwołujący sprawdzał w ramach swoich obowiązków tylko to, czy dokumenty podroży były ważne i czy osoby posługujące się nimi były osobami właściwymi.

W przedmiotowej sprawie, podstawą wydania zaskarżonej decyzji było ustalenie, że ubezpieczony J. T. w okresie od 25.09.1972r. do 30.09.1987r. i w okresie od 01.10.1988r. do 31.07.1990r. pełnił służbę w instytucjach wymienionych w katalogu jednostek organizacyjnych zawartym w przepisie art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej, w których służbę ustawodawca uznał obecnie za służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Organ rentowy nie wykazał jednak, że ubezpieczony w okresie tej służby faktycznie podejmował jakąkolwiek działalność polegającą na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

W żadnym wypadku nie wynika to z informacji IPN, a organ rentowy nawet nie podnosił w toku postępowania, aby takie zadania ubezpieczony faktycznie realizował.

Pozwany w istocie stał na stanowisku, że każda służba w wymienionych przez ustawodawcę instytucjach i formacjach, potwierdzona informacją IPN jest służbą na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b tak zwanej drugiej ustawy nowelizacyjnej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przedstawiony pogląd jest błędny i nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem nie wszelka praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego jest potępiona i objęta dyskredytacją, lecz jedynie ta, która polegała na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Trzeba wskazać, że ustawodawca dał temu wyraz odnosząc się w art. 13b policyjnej ustawy emerytalnej do pojęcia - służby na rzecz totalitarnego państwa, zdefiniowanego w preambule ustawy lustracyjnej. Według Sądu Odwoławczego, z tego względu błędne było przyjęcie za podstawę obniżenia emerytury ubezpieczonego informacji o przebiegu jego służby - skoro jest ona dowodem jedynie jego zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych wymienionych w dodanym do ustawy art. 13b.

Podnieść należy, że sama negatywna ocena działalności jednostki, w której odwołujący pełnił służbę na gruncie tegoż przepisu art. 13b powoływanej ustawy emerytalnej nie daje podstaw do obniżenia indywidualnie nabytych praw do emerytury. Należy podkreślić, że ustalona wynikiem tego postępowania działalność ubezpieczonego w zakresie ochrony granicy państwowej, polegająca w istocie na zwalczaniu przestępstw granicznych, same w sobie nie naszą żadnych znamion służby na rzecz państwa totalitarnego w rozumieniu ww. legalnej definicji tego pojęcia.

Okoliczności te nie dają zatem żadnych podstaw do przyjęcia, aby ubezpieczony J. T. faktycznie podejmował jakiekolwiek zadania w zakresie zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

Były to czynności niezbędne z punktu widzenia interesów kraju zarówno w warunkach reżimu komunistycznego, jak i demokratycznej Polski, jak słusznie zauważył sąd I instancji. Nic nie wyróżniało tych czynności pod kątem służby totalitarnemu państwu (nawet w rozumieniu sensu largo).

Ze względu na powyższe nieprawidłowe było przyjęcie przez organ rentowy, że ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b i obniżenie jego emerytury na podstawie art. 15c powołanej ustawy emerytalnej, albowiem przesłanki do zastosowania tej regulacji w odniesieniu do ubezpieczonego nie zostały spełnione.

Prawidłowa wykładnia przepisów ustawy dokonana przez Sąd Okręgowy w szczególności zasadnicza kwestia wykładni art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej i dokonanej w następstwie tego oceny stanu faktycznego sprawy prowadzącego do wniosku, że przepis ten nie ma zastosowania wobec odwołującego, co prowadzi w konsekwencji do wniosku, że bezzasadne były też pozostałe zarzuty naruszenia prawa materialnego podniesione w apelacji organu rentowego.

Podkreślić także należy, że pomimo, że uchwale z dnia 16 września 2020 r., sygn. III UZP 1/20 nie nadano mocy zasady prawnej, to brak formalnej mocy wiążącej orzecznictwa Sądu Najwyższego, poza związaniem wynikającym z przepisów szczególnych (art. 390 § 2 k.p.c., 39820 k.p.c.), nie oznacza, że nie mają one realnego wpływu na orzecznictwo sądowe (vide postanowienie z dnia 17 maja 2019 r. V CZ 23/19, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 października 2017 r. III AUa 234/17).

Za przyjęciem poglądu wyrażonego w przytoczonej uchwale Sądu Najwyższego, poza wagą jej jurydycznych argumentów, przemawia także potrzeba ujednolicenia orzecznictwa. Uchwała zawiera wykładnię norm prawnych popartą szeroką argumentacją i autorytetem Sądu Najwyższego. Niezastosowanie się do takiej uchwały wymaga zatem przedstawienia pogłębionej kontrargumentacji, a nie tylko wskazania, że nie ma mocy zasady prawnej.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny uznał, że materiał dowodowy zebrany w rozpoznawanej sprawie (dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, aktach emerytalno-rentowych oraz aktach osobowych nadesłanych przez IPN, zeznania odwołującego) dawał podstawy sądowi I instancji do stwierdzenia, że praca wykonywana przez odwołującego w spornych okresach nie podlega zakwalifikowaniu jako „służba na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r.”. Stąd nie było podstaw do obniżenia należnego mu świadczenia.

Jednocześnie skoro zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie, że okresy pełnionej przez odwołującego służby, był okresami służby na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, to nie można było zastosować do niego przepisów art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, który określa warunki obliczania wysokości świadczeń osoby, pełniącej służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Z uwagi na to, że służba odwołującego nie jest służbą na rzecz totalitarnego państwa, nie było potrzeby analizowania, czy art. 15c tej ustawy jest zgodny z Konstytucją RP, czy też nie, a zatem i zarzut naruszenia art. 178 ust 1 Konstytucji należało uznać za niezasadny.

Ustalenie istotnych dla sprawy okoliczności oraz indywidualnych czynów odwołującego pod kątem ich weryfikacji jako naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka nastąpiło według procesowych zasad dowodzenia i rozkładu ciężaru dowodu.

Konkludując stwierdzić należy, że zarzuty apelacji choć obszerne, nie podważyły powyższych ustaleń, a apelacja stanowi jedynie niezasadną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i rozważaniami Sądu Okręgowego.

Sąd Apelacyjny w całości podzielając stanowisko sądu I instancji i uznając zarzuty apelującego za nieuzasadnione, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację.

Marta Sawińska Roman Walewski Renata Pohl