Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski

Sędziowie: Marta Sawińska

Sylwia Dembska

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2023 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy B. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 19 sierpnia 2021 r. sygn. akt VII U 577/21

oddala apelację.

Sylwia Dembska

Roman Walewski

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 stycznia 2021 r. znak (...)-D, (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. zobowiązał B. W. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 6240 zł na podstawie art. 15zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł B. W. żądając zmiany tej decyzji poprzez uwolnienie go z obowiązku zwrotu świadczenia.

Sąd Okręgowy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2021 r. (sygn. akt VII U 577/21) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż B. W. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczeń postojowych w kwocie 6.240 zł wypłaconych na podstawie wniosków z dnia 13 maja 2020 r. (wypłata świadczenia w dniu 4 czerwca 2020 r.), z dnia 8 czerwca 2020 r. (wypłata świadczenia w dniu 2 lipca 2020 r.) oraz z dnia 20 czerwca 2020 r. (wypłata świadczenia w dniu 4 sierpnia 2020 r.).

Podstawą rozstrzygnięcia wyroku sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania.

Jak argumentował Sąd Okręgowy zaskarżoną decyzją z 15 stycznia 2021 r. ZUS zobowiązał odwołującego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w łącznej kwocie 6240 zł na podstawie art. 15zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Przepis ten wskazuje, jakie świadczenia są nienależnie pobrane w zakresie świadczeń postojowych.

W szczególności w ust. 2 wskazuje się, że nienależnie pobrane świadczenie postojowe to takie, które jest wypłacane i przyznane na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

Drugi przypadek, to wypłacenie świadczenia osobie innej niż uprawniona, zaś trzeci – wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Ust. 1 art. 15zx wskazuje, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie postojowe jest obwiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Na gruncie tych przepisów Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący prowadził działalność gospodarczą jako wspólnik w spółce jawnej. Jest to okoliczność niesporna wynikająca i z dokumentów, i z zeznań odwołującego.

Z przepisów ustawy covidowej wskazanej wyżej wynika, że świadczenie postojowej nie przysługuje wspólnikom w spółce jawnej. Jest to stanowisko przyjmowane oczywiście przez Sąd Okręgowy. Oznacza to, że odwołujący nie miał prawa do świadczenia postojowego, ale ta konstatacja - w ocenie sądu I instancji, nie oznaczała równocześnie, że odwołujący pobrał nienależne świadczenie w rozumieniu art. 15zx ust. 2 wyżej wymienionej ustawy. Sytuację procesową odwołującego należało odnieść do tego przepisu.

Zdaniem sądu I instancji na pewno w grę nie wchodzi tu zapis art. 15zx ust. 2 pkt. 1 tej ustawy, gdyż odwołujący nie ukrywał, że jest wspólnikiem w spółce jawnej i wnioski o świadczenie postojowe składał jako taki wspólnik. W odpowiedzi na odwołanie ZUS przyznał zresztą, że nie kwestionuje dobrej wiary odwołującego.

W grę nie wchodzi także art. 15zx ust. 2 pkt 3 ustawy, czyli wypłacenie świadczenia wyższego niż należne. Rozważyć wymagało zatem jedynie art. 15zx ust. 2 pkt 2 ustawy, bowiem na ten przepis powołał się ZUS w odpowiedzi na odwołanie.

Zgodnie z tym przepisem za nienależnie pobrane świadczenia postojowe uważa się świadczenia wypłacone innej osobie niż osoba uprawniona. Przepis ten zakłada sytuację, w której istnieje osoba uprawniona, a świadczenie zostaje błędnie wypłacone innej osobie.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że taka sytuacja w niniejszej sprawie nie wystąpiła. Z przepisu tego wynika jedynie, że jeżeli osoba inna niż uprawniona otrzyma świadczenie postojowe wskutek błędu zawinionego przez ZUS, to nie obciąża się jej odsetkami. Nie modyfikuje tego jednak w żaden sposób brzmienie art. 15zx ust. 2 pkt 2 ustawy, tzn. tego, że ustawodawca zakłada, że osoba uprawniona istnieje, ale wskutek błędu świadczenie otrzymała inna osoba niż uprawniona. Zdaniem Sądu Okręgowego należy przyjąć, że chociaż odwołujący nie jest uprawniony do świadczenia postojowego, to jednak nie pobrał on świadczenia tego nienależnie w rozumieniu art. 15zx ust. 1 i 2 ustawy covidowej i nie jest zobowiązany do jego zwrotu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż odwołujący nie jest zobowiązany do zwrotu spornych świadczeń.

 

Apelację od tego wyroku, zaskarżając go w całości, wniósł pozwany organ rentowy, który zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 15 zx ust. 2 pkt 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842 ze zm) poprzez jego błędną interpretację i przyjęcie, iż odwołujący chociaż nie jest uprawniony do świadczenia postojowego nie jest zobowiązany do jego zwrotu, bowiem nie pobrał świadczeń nienależnie w rozumieniu art. 15 zx ustawy z dnia 02 marca 2020 r. 

W związku z powyższym, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

Odwołujący wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. W szczególności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, a zebrany w sprawie materiał poddał właściwej ocenie, zachowując granice swobodnej oceny dowodów ,przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Na wstępie wskazać należy podstawy prawne rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 15zx ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 374. Ze zm.) osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

W myśl ust. 2 tego przepisu za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Przepis tego artykułu wskazuje przypadki, w których pobrane świadczenie postojowe kwalifikowane jest jako nienależne oraz sposób postępowania w takich przypadkach.

Przede wszystkim zasadą jest obciążenie pobierającego świadczenie odpowiedzialnością za niezasadne jego pobranie. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do zwrotu wypłaconej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie ustala się na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Nienależnie pobranym świadczeniem postojowym jest świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego. Obowiązek zwrotu powstanie także w przypadku braku świadomości po stronie składającego oświadczenie o jego nieprawdziwości. Nienależnie pobranym świadczeniem postojowym jest także świadczenie wypłacone innej osobie niż osoba uprawniona z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał trafnej interpretacji cytowanego przepisu. Organ rentowy w żadnym razie nie może własnych niewymuszonych przez odwołującego błędów sanować stosując przepis art. 15 zx ust. 2 pkt. 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych , ponieważ w analizowanej sprawie nie zachodzi przypadek, kiedy świadczenie dostała inna osoba ,niż uprawniona. W niniejszej sprawie innej uprawnionej osoby bez wątpienia nie było.

Dla sądu odwoławczego nie ulega wątpliwości, że gdyby ustawodawca chciał takiej interpretacji jaką forsuje organ rentowy, sporny przepis brzmiałby inaczej. Należałoby wówczas oczekiwać, że za nienależnie pobrane świadczenie uznano by świadczenie wypłacone osobie, której świadczenie nie przysługuje, a nie osobie innej niż uprawniona.

Zdaniem sądu odwoławczego nie można przepisów wskazanych wyżej interpretować rozszerzająco w sytuacji, kiedy w sposób enumeratywny wyliczone są przypadki uznania świadczenia za nienależne.

Wykładnia językowa jest przy tym wykładnią podstawową i nie ma potrzeby sięgania do innej, o ile rezultaty jej stosowania nie budzą wątpliwości. W doktrynie i w orzecznictwie słusznie akcentuje się pierwszeństwo wykładni językowej nad pozostałymi rodzajami wykładni, tj. systemową i celowościową. Tak też jest w niniejszej sprawie. Określenie „wypłacono osobie innej niż uprawniona”, nie jest równoważne z określeniem -„wypłacono osobie, której świadczenie nie przysługuje”.

Określenie ustawowe „osoba inna niż uprawniona”, w ocenie sądu odwoławczego oznacza, że świadczenie wypłacono z pokrzywdzeniem osoby uprawnionej, a więc, że trafiło ono
w ostatecznym rozrachunku zamiast do uprawnionej to do innej, trzeciej osoby.

Taka sytuacja w analizowanej sprawie nie miała miejsca. Wypłaty dokonano wskutek błędu organu rentowego. Taki przypadek w analizowanych przepisach nie jest przewidziany jako ten, który tak wypłacone świadczenie uznaje za nienależne.

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd Apelacyjny, uznając zarzuty apelacji za bezzasadne, oddalił ją na podstawie art.385 k.p.c.

Sylwia Dembska

Roman Walewski

Marta Sawińska