Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy R. Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 17 sierpnia 2023 r. sygn. akt VIII U 2432/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. na rzecz odwołującego R. Ż. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi za okres od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty.

Roman Walewski

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 lipca 2019 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251; dalej: emerytalno-rentowa) oraz ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 164; dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), po rozpoznaniu wniosku z dnia 1 lipca 2019 r., odmówił R. Ż. prawa do emerytury pomostowej.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił okresu pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, przed
1 stycznia 1999 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy emerytalno-rentowej lub art. 32 i 33 ustawy emerytalno-rentowej, po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy emerytalno-rentowej.

Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie został odwołującemu zaliczony okres od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r., ponieważ pracodawca wskazał, że R. Ż. wykonywał pracę na stanowisku „aparatowy procesów chemicznych”, „konserwator kąpieli galwanicznych”, „operator urządzeń oczyszczalni”, „konserwator procesów oczyszczalni”, „aparatowy urządzeń oczyszczających”.

Natomiast ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 11 września 2018 r. wynika, że w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r. ubezpieczony wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie A, dział III, poz. 76 pkt 6, tj. prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkarzy, ocynkowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem na stanowisku „ustawiacz – konserwator kąpieli galwanicznych” oraz prace o których mowa w wykazie A, dział IX, poz. 2 pkt 3 , tj. prace przy oczyszczaniu ścieków i filtrów otwartych na stanowisku „operatora urządzeń oczyszczalni ścieków”. Wobec powyższego, organ rentowy uznał, że brak jest możliwości zaliczenia w/w okresu jako pracy w szczególnych warunkach, gdyż praca ta nie była wykonywana na stanowiskach w obrębie jednego działu zarządzenia resortowego, czyli na każdym z wymienionych stanowisk nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, uprawniającej do ubiegania się o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym.

R. Ż., w formie i terminie przewidzianym prawem odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury pomostowej, wobec spełnienia przesłanek określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych oraz art. 32 i art. 33 ustawy emerytalno-rentowej.

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 stycznia 1990 r. wykonywał pracę na stanowisku aparatowego procesów chemicznych, a więc wymienioną w wykazie A, dział IX, poz. 2. Praca była wykonywana była w oczyszczalni chemicznej i do zakresu obowiązków odwołującego należało pobieranie próbek do analizy z oczyszczalni oraz przepompowni, kontrola pracy i obsługa urządzeń oczyszczalni chemicznej, w tym przyjmowanie ścieków z galwanizerni i ich neutralizacja, filtrowanie przez prasę filtracyjną zneutralizowanych ścieków i wywóz odpadów stałych na składowisko odpadów oraz workowanie odpadów stałych, kontrola pracy i obsługa chlorowni, tj. załadunek pustych butli chlorowych i rozładunek pełnych butli, transport butli do obiektu chlorowni, neutralizacja ścieków i chlorowanie, kontrola pracy.

W okresie od 1 lutego 1990 r. do 30 września 2000 r. odwołujący pracował na stanowisku konserwatora kąpieli i operatora urządzeń oczyszczających, wymienionym w wykazie A, dział III, poz. 76 oraz dział IX, poz. 2. Jako konserwator kąpieli zajmował się uzupełnianiem stanów i stężyn roztworów technobiologicznych, sporządzaniem roztworów technologicznych cyjanku kąpieli odtłuszczających, dotrawiania, obsługą magazynu kwasów i zasad, fosforowaniem walcówki dla produkcji. Natomiast jako operator urządzeń oczyszczających zajmował się tym, czym wcześniej (w okresie od 21 lutego 1985 r. do 21 stycznia 1990 r.) oraz kontrolą pracy i obsługą oczyszczalni biologicznej, tj. odprowadzaniem ścieków zanieczyszczonych na wylewisko, wywozem odpadów stałych z wylewiska i neutralizacją na kompostowniku oraz kontrolą pracy i obsługą skruberów.

Z kolei będąc zatrudnionym na stanowiskach: konserwatora procesów oczyszczalni (od 1 października 2000 r. do 31 grudnia 2005 r.), aparatowego urządzeń oczyszczalni (od 1 stycznia 2006 r. do 31 marca 2008 r. ) i operatora urządzeń oczyszczających (od 1 kwietnia 2008 r. do 31 maja 2012 r.) odwołujący wykonywał czynności identyczne jak poprzednio.

Zdaniem odwołującego pracę w szczególnych warunkach wykonywał również od 1 czerwca 2012 r. do 8 września 2013 r., na stanowisku zawieszkowego w oddziale galwanizerni. Była to praca równoważna ze stanowiskiem ocynowacza i ocynkowacza. Na tym stanowisku odwołujący zawieszał i zdejmował z taśmy elementy przeznaczone do ocynkowania/ocynowania, przeznaczone do kąpieli w roztworze.

W ocenie odwołującego w okresie od 21 lutego 1985 r. do 8 września 2013 r. wykonywał pracę, o której mowa w art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Okręgowy VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2023 roku (sygn. akt: VIII U 2432/19) w pkt 1. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury pomostowej od dnia 5 lipca 2019 r., zaś w pkt 2 zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 2.100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia i rozważania.

R. Ż. urodził się (...) Wiek (...) lat ukończył dnia (...)

Odwołujący legitymuje się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym 39 lat, 0 miesięcy i 7 dni, w tym 35 lat, 5 miesięcy i 8 dni okresów składkowych oraz 3 lata, 6 miesięcy i 29 dni okresów nieskładkowych.

Dnia 1 lipca 2019 r. odwołujący wniósł o przyznanie prawa do emerytury pomostowej w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach. Do wniosku odwołujący dołączył m.in. sprostowane świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2017 r. wystawione przez (...) S.A., w którym wskazano, że w okresie od 21 lutego 1985 r. do 9 sierpnia 2007 r. pracował w Fabryce (...) Z. (dalej: M.), od 10 sierpnia 2007 r. do 24 lipca 2014 r. w (...) S.A. (dalej: (...)), a od 25 lipca 2014 r. do 31 sierpnia 2017 r. w (...) S.A., w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie zatrudnienia R. Ż. wykonywał pracę:

- od 21 lutego 1985 r. do 31 stycznia 1990 r. – aparatowy procesów chemicznych,

- od 1 lutego 1990 r. do 30 września 2000 r. – konserwator kąpieli i operator urządzeń oczyszczających,

- od 1 października 2000 r. do 31 grudnia 2005 r. – konserwator procesów oczyszczalni,

- od 1 stycznia 2006 r. do 31 marca 2008 r. – aparatowy urządzeń oczyszczających,

- od 1 kwietnia 2008 r. do 31 maja 2012 r. – operator urządzeń oczyszczających,

- od 1 czerwca 2012 r. do 8 września 2013 r. – zawieszkowy,

- od 9 września 2013 r. do 31 sierpnia 2017 r. – młodszy nitowacz.

W świadectwie wskazano również, że odwołujący od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienioną w wykazie A, dział IX, poz. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej: rozporządzenie z dnia 07.02.1983 r.)

Odwołujący dołączył także świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 14 września 2018 r., w którym wskazano, że w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w hartowniach i wytrawialniach, pracę ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem według wykazu A, dział III, poz. 76, jak również prace przy oczyszczaniu ścieków i filtrów otwartych według wykazu A, dział IX, poz. 2, na stanowiskach:

- aparatowy procesów chemicznych, konserwator kąpieli galwanicznych (stanowiska tożsame ze stanowiskiem ustawiacz – konserwator kąpieli galwanicznych),

- operator urządzeń oczyszczalni, konserwator procesów oczyszczalni, aparatowy urządzeń oczyszczających (stanowiska tożsame ze stanowiskiem operator urządzeń oczyszczalni ścieków),

wymienionych w wykazie A, dziale III, poz. 76 ust. 6 oraz w wykazie A, dziale IX, poz. 2 ust. 3 stanowiącego załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu budownictwa.

Zaskarżoną decyzją z dnia 31 lipca 2019 r. organ rentowy odmówił R. Ż. prawa do emerytury pomostowej.

Od dnia 21 lutego 1985 r. odwołujący pracował w M., później M. K. wreszcie (...) S.A. Odwołujący został zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku aparatowego procesów chemicznych. Do dnia 31 stycznia 1990 r. odwołujący pracował na stanowisku aparatowego procesów chemicznych, a następnie:

- od 1 lutego 1990 r. do 30 września 2000 r. jako konserwator kąpieli i operator urządzeń oczyszczających,

- od 1 października 2000 r. do 31 grudnia 2005 r. jako konserwator procesów oczyszczalni,

- od 1 stycznia 2006 r. do 31 marca 2008 r. jako aparatowy urządzeń oczyszczających,

- od 1 kwietnia 2008 r. do 31 maja 2012 r. jako operator urządzeń oczyszczających,

- od 1 czerwca 2012 r. do 8 września 2013 r. jako zawieszkowy,

- od 9 września 2013 r. do 31 sierpnia 2017 r. jako młodszy nitowacz.

Odwołujący był odpowiedzialny za następujące prace:

- gromadzenie ścieków,

- regulację płuczek,

- do 1 grudnia 2009 r. obsługę chlorowni,

- neutralizację ścieków,

- sedymentację i spuszczanie ścieków,

- do 2013 roku utlenianie cyjanku sodu.

Do obowiązków odwołującego na stanowisku aparatowego urządzeń oczyszczających należało:

1. uzupełnianie stanów i stężeń roztworów technologicznych zgodnie z ustaleniami dozoru,

2. sporządzanie roztworów technologicznych cyjanku, NaH, kąpieli odtłuszczających, dotrawiania,

3. obsługa magazynu kwasów i zasad,

4. fosforanowanie walcówki dla produkcji,

5. pobieranie próbek do analiz z oczyszczalni biologicznej i chemicznej oraz przepompowni,

6. kontrola pracy i obsługi urządzeń: oczyszczalni chemicznej, oczyszczalni biologicznej, chlorowni, skruberów, przepompowni,

7. prowadzenie procesów neutralizacyjnych ścieków przyjętych z galwanizerni i ścieków socjalnych z terenu zakładu i zakładów sąsiednich,

8. współpraca ze służbami utrzymania ruchu w zakresie usuwania awarii i remontów,

9. eksploatacja i obsługa wyznaczonych powierzchni do gromadzenia odpadów,

10. czuwanie nad oszczędnym i racjonalnym zużyciem materiałów.

Na stanowisku operatora urządzeń oczyszczających do zadań odwołującego należało dodatkowo:

- kontrola pracy i obsługa stacji (...),

- nadzór nad pracą przepompowni,

- rozliczanie odprowadzonych ścieków po upływie doby, miesiąca i roku,

- prowadzenie zgodnego z wymogami rozładunku i załadunku substancji i preparatów chemicznych stosowanych w dziale PG.

Razem z odwołującym przy oczyszczaniu ścieków pracowało 6 osób na 3 zmianach. Na każdej zmianie był jeden zmianowy i jeden aparatowy. Ścieki gromadzone są w 3 zbiornikach, cyjankowe, kwaśno-altaiczne i chromowe. Po oczyszczeniu ścieki trafiają do zbiornika gdzie są poddawane sedymentacji, po tym procesie płyn, który się zbiera trafia do kolektora ściekowego a osad jest filtrowany. Przy prowadzeniu tych procesów wykorzystywane były urządzenia obsługiwane przez aparatowego i zmianowego. Praca ta obejmowała także wsypywanie różnych substancji chemicznych wykorzystywanych w procesach neutralizacji i oczyszczania. Odwołujący dozował pirosiarczan, podsiarczan i kwas siarkowy. Związki te miały postać sypką, były przechowywane w beczkach po 25, 30, a nawet 50 kg. Odwołujący pobierał te substancje z beczek i rozpuszczał w wodzie, a następnie wlewał do zbiorników gdzie przeprowadzano proces neutralizacji chromu. Zbiorniki miały objętość 25m3. Część z prac była wykonywana przez 2 osoby, co wynika z wykazu prac wykonywanych przez dwie osoby. Podczas pracy odwołujący używał kwasoodpornego ubrania oraz rękawic ochronnych. W zakładzie pracy do 2013 r. wykorzystywano cyjanek i z tej racji zakład był umieszczony na liście zakładów stanowiących zagrożenie dla środowiska.

Do 2012 r. w zakładzie pracy działała drużyna ratownictwa chemicznego, której zadaniem było zabezpieczenie w razie rozlania, rozsypania, rozszczelnienia się pojemników z substancjami trującymi i ewakuacja pracowników. Do 2012 r. przeprowadzano ćwiczenia z ratownictwa chemicznego.

Odwołujący miał styczność m.in. z takimi substancjami, jak:

- tlenek chromu (działający toksycznie po połknięciu, w kontakcie ze skórą, powodujący poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu, może powodować reakcję alergiczną skóry, wdychanie grozi śmiercią, może powodować objawy alergii lub astmy lub trudności w oddychaniu w następstwie wdychania, może powodować wady genetyczne i raka, podejrzewa się, że działa szkodliwie na płodność, powoduje uszkodzenia narządów poprzez długotrwałe lub powtarzalne narażenie),

- wodorotlenek sodu (powoduje silne oparzenia, silnie żrąca substancja, silnie higroskopijna, silne działanie na błony śluzowe oczu, górnych dróg oddechowych oraz na skórę, powtarzające się lub długotrwałe narażenie może być przyczyną zapalenia skóry, zmian zanikowych błony śluzowej górnych dróg oddechowych, wywołuje poważne oparzenia, w przypadku spożycia wystąpią natychmiast objawy silnego podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego, do perforacji narządów wewnętrznych włącznie, mogące być przyczyną zgonu, zakłócenia pracy organów wewnętrznych),

- kwas siarkowy (substancja żrąca, toksycznie działająca na organizmy żywe, jest silnie higroskopijny – odciągając wodę zwęgla substancje organiczna, jest silnym utleniaczem, mgła kwasu siarkowego działa drażniąco na błony śluzowe dróg oddechowych),

- kwas azotowy (działanie miejscowe roztworu powoduje martwicę koagulacyjną skóry i oczu, spożycie minimalnej nawet ilości kwasu wywołuje zmiany w jamie ustnej, gardła, krtani, przełyku i żołądka, pary kwasu powodują przekrwienie spojówek, kaszel, pieczenie gardła, uczucie duszności, u osób przewlekle narażonych na kwas azotowy obserwuje się osłabienie, szybkie męczenie się, bóle głowy, zaburzenia snu, chroniczne zapalenie dziąseł i krtani),

- węglan sodu (działa drażniąco na oczy),

- cyjanek sodu (połknięcie grozi śmiercią, grozi śmiercią w kontakcie ze skórą, wdychanie grozi śmiercią, powoduje uszkodzenie narządów poprzez długotrwałe lub powtarzalne narażenie, działa bardzo toksycznie na organizmy wodne, powodując długotrwałe skutki),

- podsiarczyn sodu (substancja samonagrzewająca się, może się zapalić, działa szkodliwie po połknięciu, w kontakcie z kwasami uwalnia toksyczne gazy),

- kwas solny techniczny (produkt żrący, powoduje oparzenia, działa drażniąco na drogi oddechowe),

- kwas borowy (działa szkodliwie na płodność),

- podchloryn sodu (powodujący poważne oparzenia skóry i oczu, uszkodzenie oczu, może wywoływać podrażnienie dróg oddechowych),

- chlor (jest toksyczny, w małym stężeniu podrażnia błony śluzowe, w większym stężeniu oddziałuje w wilgoci na błony śluzowe, powoduje zniszczenie jej tkanki i wywołuje spazmatyczne napady kaszlu, kontynuowanie wdychania wysokich stężeń może spowodować obrzęk płuc i w konsekwencji śmierć, oddziałuje na centralny układ nerwowy do tego stopnia, że może go sparaliżować).

Odwołujący od 21 lutego 1985 r. pracował również w chlorowni, która służyła do neutralizacji ścieków pochodzących z galwanizerni. Chlorownia była osobnym budynkiem, w którym magazynowano również od 20 do 30 butli pełnych po 50 kg chloru. Dodatkowo było drugie pomieszczenie, w którym stał chlorator oraz 8-9 pełnych butli. Czynności odwołujący wykonywał przy pomocy systemu dozowani chloru gazowego. Chlor magazynowany w butlach podłączonych do systemu trafiał rurami w obiegu zamkniętym trafiał do kolejnych instalacji np. galwanizerni, gdzie był wykorzystywany przy neutralizacji cyjanku na detalach metalowych poddawanych procesowi chromowania.

Podczas pracy odwołujący używał maski przeciwgazowej oraz wykonywał te czynności zawsze z drugim pracownikiem. Chlorownia została zlikwidowana z dniem 1 grudnia 2009 r. Wprowadzono wówczas do stosowania podchlorek sodu, który był bezpośrednio wlewany do instalacji, nie stosowano chloratora.

Pracodawca nie zgłosił odwołującego jako osoby wykonującej pracę w warunkach szkodliwych oraz nie opłacał składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

(...) S.A. w Z. nie został zgłoszony jako zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ani nie powzięto informacji o takich planach i działaniach przedsiębiorstwa. O zaliczeniu zakładu do zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych decydują rodzaje i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 138; dalej: rozporządzenie z dnia 29.01.2016 r.).

Natomiast w latach 2008-2013 przedsiębiorstwo widniało w rejestrze potencjalnych sprawców poważnych awarii pod nr identyfikacyjnym zakładu: (...). Uwzględnienie w rejestrze wynikało z przechowywanych ilości kwasu azotowego, kwasu solnego, kwasu siarkowego oraz fosforanu sodu.

W przedsiębiorstwie w latach 2020-2021 były zużywane następujące substancje:

- kwas azotowy – 12 ton (2020 r.), 16 ton (2021 r.),

- kwas solny – 48 ton (2020 r.), 56 ton (2021 r.),

- kwas siarkowy – 24 tony (2020 r.), 30 ton (2021 r.).

Zanieczyszczenie rzeki znajdującej się w pobliżu zakładu mogłoby doprowadzić do zniszczenia w świecie roślinnym i zwierzęcym, do stanu klęski. Niekontrolowane wydostanie się tych substancji mogłoby spowodować zagrożenie dla środowiska.

Po kontroli przeprowadzonej w (...) S.A. w październiku/listopadzie 2015 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony (...) w P. (dalej: (...)) sporządził protokół kontroli na (...) (...), w którym ustalono m.in., że przedsiębiorstwo ma opracowaną dokumentację techniczno-ruchową, w której określono zasady postępowania w przypadku wystąpienia awarii i współpracy z Jednostką Ratowniczo-Gaśniczą (...) w Z. oraz „Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego i innych zagrożeń”.

Po kontroli przeprowadzonej w (...) S.A. w październiku/listopadzie 2016 r. (...) sporządził protokół kontroli nr (...) (...), w którym wskazano, że kontrolowany podmiot zaklasyfikowano do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagany jest obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. Przedsiębiorstwo zakwalifikowano do instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości.

Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii J. Ł. – biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy – na okoliczność ,czy prace wykonywane przez odwołującego na stanowiskach: aparatowy procesów chemicznych, konserwator kąpieli, operator urządzeń oczyszczających, konserwator procesów oczyszczalni, aparatowy urządzeń oczyszczających, operator urządzeń oczyszczających, należy uznać za prace o szczególnym charakterze, zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych oraz czy czynności wykonywane przez odwołującego należy klasyfikować, jako prace wskazane w pkt 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych uwzględniając, że pracami w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze są prace wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zdaniem biegłego stały kontakt ze związkami chemicznymi (cynk, miedź, chrom, kadm, cyjanki, nikiel, chlor, kwas solny i siarkowy) i przebywanie w środowisku pracy determinowanym procesami technologicznymi powodują z dużym prawdopodobieństwem trwałe uszkodzenie zdrowia i stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku starzenia się, jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Dlatego też w ocenie biegłego praca wykonywana przez odwołującego w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 sierpnia 2017 r. z uwagi na warunki jej wykonywania, występujące czynniki ryzyka związane z pracą w hartowni, trawialni, galwanizerni, oczyszczalni, związanymi z procesami technologicznymi cynkowania, kadmowania, chromowania, niklowania, lutowania, ustawiania kąpieli chemicznych czy też prace przy oczyszczaniu ścieków i filtrów była przez cały czas pracą w warunkach szczególnych, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

Prace wykonywane przez odwołującego w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r. były pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co zgodnie z obowiązującym art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych potwierdził odwołującemu pracodawca – płatnik składek (...) S.A. w formie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. Wynika z niego jednoznacznie, że wykonywana przez odwołującego praca w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r. była pracą w szczególnych warunkach.

Pracodawca odwołującego potwierdził ten fakt również wystawionym świadectwem pracy z dnia 4 września 2017 r. wskazując fakt wykonywania przez odwołującego pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze od 21 lutego 1985 r. do 31 grudnia 2008 r.

Ponadto biegły potwierdził twierdzenia odwołującego mówiące, że przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał on pracę w szczególnych warunkach. Zostało to potwierdzone wystawionym na piśmie świadectwie pracy jak również świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Biegły zgodził się także ze stanowiskiem odwołującego w kwestii wykonywania przez niego prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi, co potwierdzają zakresy obowiązków.

Praca wykonywana przez odwołującego związana z kontrolą i nadzorem instalacji technologicznych chemicznych oraz sporządzanie roztworów i kąpieli galwanotechnicznych i właściwe prowadzenie tych procesów wymagała od niego reagowania na wszelkie nieprawidłowości i odchylenia od przyjętych norm oraz podejmowania działań korygujących aby uniemożliwić wystąpienie awarii. Poważna awaria to niespodziewane, nagłe zdarzenie, które powoduje lub może spowodować poważne obrażenia u ludzi lub poważne uszkodzenia budynków, zakładów, materiałów lub poważne zniszczenie środowiska.

Po zapoznaniu się z dostarczonymi przez (...) S.A. instrukcjami technologicznymi linii zawieszkowej do cynkowania, technologii cynkowania znalu na linii bębnowej oraz instrukcją montażu i obsługi układu dozowania chloru, wziąwszy pod uwagę różnorodność i ilość stosowanych w tych procesach środków chemicznych, biegły nie miał wątpliwości, że zakres prac i czynności wykonywanych przez odwołującego na liniach i instalacjach technologicznych należy traktować jako prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi wpływać na wystąpienie awarii technicznej związanej z poważnymi skutkami dla wielu ludzi w tym z uwagi na oddziaływanie tych substancji na środowisko zewnętrzne również dla bezpieczeństwa publicznego.

Ilości stosowanych w tych procesach substancji chemicznych były w tym zakładzie na tyle duże, że w przypadku wystąpienia awarii technicznej zawsze istniało bardzo duże prawdopodobieństwo oddziaływania tej awarii na środowisko mogące wywoływać skutki również dla bezpieczeństwa publicznego. Różnorodność i ilość substancji chemicznych stosowanych w procesach galwanotechnicznych w (...) S.A. w odniesieniu do jednej tylko wanny potwierdzają zapisy zawarte w instrukcji technologicznej do cynkowania na linii zawieszkowej:

Proces odtłuszczania chemicznego:

a) Wodorotlenek sodu – 200 kg,

b) Węglan sodu – 300 kg,

c) Fosforan sodu – 100 kg,

Trawienie na gorąco:

a) 1000-2000 kg kwasu siarkowego,

Kąpiele do cynkowania – niskocyjankaliczne (wanna 1000 l):

a) Tlenek cynku – 12 kg,

b) Cyjanek sodu – 10 kg,

c) Wodorotlenek sodu – 18 kg,

C. na żółto:

a) Bezwodnik kwasu chromowego – 30 kg,

b) Siarczan sodu – 10 kg,

c) K. azotowy – 10 litrów,

d) K. borowy – 2 kg.

Zdaniem biegłego analiza zebranego w aktach sprawy materiału dowodowego, w szczególności świadectwa pracy, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, zakresu obowiązków, wykonywania przez odwołującego pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz instrukcji technologicznych i stosowanych w procesach i na liniach technologicznych niebezpiecznych substancji chemicznych w dużych ilościach, wymagających od odwołującego szczególnej odpowiedzialności wynikającej z cech chemicznych dozowanych i kontrolowanych substancji chemicznych oraz sprawności psychofizycznej wynikającej także z konieczności stosowania w pracy specjalnych środków ochrony osobistej, tj. masek przeciwgazowych, fartuchów i rękawic ochronnych, okularów ochronnych, prace wykonywane przez odwołującego zakwalifikować należy jako prace w szczególnych warunkach, o których mowa w art. 3 ust. 1 oraz w szczególnym charakterze, o którym mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W świetle powyższego, prace odwołującego należałoby zaliczyć do prac, o których mowa w punkcie 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, gdyż wykonywana przez odwołującego praca była pracą związaną ze sterowaniem procesami technologicznymi mogącymi w przypadku wystąpienia awarii technicznej skutkować zagrożeniem dla środowiska, a tym samym bezpieczeństwa publicznego.

W opinii uzupełniającej z dnia 22 października 2021 r. biegły wskazał, że w jego ocenie praca wykonywana przez odwołującego w okresie od 21 lutego 1985 r. do 31 sierpnia 2017 r. z uwagi na warunki jej wykonywania, występujące czynniki ryzyka związane z pracą w hartowni, trawialni, galwanizerni, oczyszczalni związanymi z procesami technologicznymi cynkowania, kadmowania, chromowania, niklowania, lutowania, ustawiania kąpieli chemicznych, czy też praca przy oczyszczaniu ścieków i filtrów była przez cały czas pracą w warunkach szczególnych, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych. Pracodawcy po 2009 r. bardzo często prowadzili te same prace w warunkach szczególnych ale nie zgłaszali pracowników do ZUS, gdyż było to związane z opłacaniem dodatkowej składki na (...), a decyzję w tym zakresie ustawa pozostawia pracodawcy – płatnikom składek.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie było zasadne.

Jak podkreślał Sąd Okręgowy, przedmiotem sporu było ustalenie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do emerytury pomostowej w myśl przepisów ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U.2018.1924 ze zm.).

Jako podstawę prawna rozstrzygnięcia sąd I instancji wskazał art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych.

Jak dalej argumentował, warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 31 grudnia 2008 r.

Natomiast jeśli osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się jedynie stażem pracy „szczególnej” przed 2009 r. to może nabyć prawo do emerytury pomostowej tylko wtedy, gdy dotychczasową pracę „szczególną” można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów, tj. art. 3 ust. 1 i art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych (art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych).

Do stażu pracy w warunkach szczególnych uprawniającego do emerytury pomostowej osiągniętego przed dniem 1 stycznia 2009 r. wlicza się zarówno okresy pracy w szczególnych warunkach oraz w szczególnym charakterze, o których mowa w art. 32 ust. 2 i 3 i art. 33 ustawy emerytalno-rentowej oraz w rozporządzeniu z dnia 07.02.1983 r., jak i okresy takiej pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które pomimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

W ustawie o emeryturach pomostowych zakres prac uznawanych za prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze został istotnie zawężony w porównaniu z zakresami zawartymi w wykazach stanowiących załączniki do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. Nie wszystkie prace zawarte w tym rozporządzaniu znalazły się w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych. Pracodawcy powinni byli zatem dostosować wewnętrzne wykazy do obowiązującej ustawy o emeryturach pomostowych. Okoliczność ta ma jednak drugorzędne znaczenie, podobnie jako to, czy pracodawca zgłosił w ZUS zatrudnianie pracowników w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i opłacał z tego tytułu składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Doniosłość prawną ma przede wszystkim rodzaj (charakter) pracy rzeczywiście wykonywanej przez pracownika, to jest, czy była to praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu załącznika 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z załącznikiem nr 2 pracami o szczególnym charakterze są:

- prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego (punkt 13),

- prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego (punkt 14).

W ustawie o emeryturach pomostowych nie definiuje się pojęć „procesów technologicznych” i „technicznych”, „poważnej awarii” czy „bezpieczeństwa publicznego”. Przy wykładni tych pojęć pomocne mogą być „Zasady kwalifikacji prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze”- poradnik do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (W., 2009), opracowane na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Centralny Instytut Ochrony Pracy.

Według wskazówek zamieszczonych we wzmiankowanym poradniku, „prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi stwarzać awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego”, to prace wykonywane przez osoby zatrudnione na stanowiskach, na których prace wykonywane są przy instalacjach technologicznych lub obiektach technicznych, na których awaria techniczna, w rozumieniu ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1897; dalej: ustawa o stanie klęski żywiołowej)), może spowodować poważne skutki, równoważne skutkom poważnych awarii, określonym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1555; dalej: rozporządzenie z dnia 30.12.2022 r.) i które nie są zaliczone do kategorii dużego ( (...)) lub zwiększonego ( (...)) ryzyka wystąpienia poważnej awarii na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 138 ze zm.).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o stanie klęski żywiołowej, awarią techniczną jest gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych, powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.

Zgodnie z § 2 pkt 1) i 2) rozporządzenia z dnia 30.12.2002 r. obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska są objęte poważne awarie, które miały miejsce w kraju, o ile spełniają jedno z następujących kryteriów:

1) były następstwem pożaru, eksplozji lub uwolnienia w trakcie procesu przemysłowego co najmniej 5% ilości jednej z substancji niebezpiecznych decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o dużym ryzyku wystąpienia awarii, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 248 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2020 r. poz. 1219, z późn. zm.),

2) były następstwem pożaru, eksplozji lub uwolnienia w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu dowolnej ilości co najmniej jednej z substancji niebezpiecznych wymienionych w przepisach, o których mowa w pkt 1, jeżeli powodują co najmniej jeden ze skutków spośród następujących rodzajów skutków:

a) skutki wobec osób,

b) szkody w środowisku,

c) szkody w mieniu,

d) negatywne skutki wykraczające poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Należy przy tym rozróżnić pojęcia „prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi” i „prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi”.

Pod pojęciem techniki kryje się sposób wykonywania określonej pracy, w jakiejś dziedzinie, metoda; ogół środków i umiejętności posługiwania się nimi, umożliwiający człowiekowi wytworzenie dóbr materialnych, a przez technologię rozumie się ogół procesów służących do wytwarzania lub przetworzenia materiałów, surowców i towarów naturalnych, półproduktów oraz gotowych wyrobów, także ciąg czynności produkcyjnych, wytworzenie danego produktu.

Każda technologia, a ściślej proces technologiczny, łączy się z określonymi czynnościami technicznymi, dlatego spowodowanie awarii technicznej należy wiązać z procesem technicznym. Sformułowanie, że prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogą spowodować awarię techniczną, oznacza konieczność istnienia związku przyczynowego między sterowaniem procesem technicznym a możliwością spowodowania awarii (za: Ustawa o emeryturach pomostowych [w:] G. Gudowska, K. Ślebzak (red.), Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury pomostowe. Komentarz, Warszawa 2013).

Prace o szczególnym charakterze w rozumieniu pkt 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, można kwalifikować tylko takie prace, które polegają na „bezpośrednim sterowaniu”.

Wykonujący je pracownik musi obsługiwać urządzenia, maszyny lub instalacje i stale kontrolować ich parametry, reagując na wszelkie odchylenia i podejmując działania korygujące, co w założeniu ma doprowadzić do niedopuszczenia do wystąpienia poważnej awarii ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 maja 2019 r., III UK 115/18 oraz z dnia 24 lutego 2022 r., II USKP 118/21). Zatem konieczne jest stwierdzenie, że wykonywanie przez pracownika obowiązków przy obsłudze takich urządzeń, maszyn lub instalacji może grozić awarią techniczną.

Warunkiem decydującym jest wykonywanie pracy polegającej na bezpośrednim sterowaniu, to jest pracy wykonywanej przez osoby wyspecjalizowane w obsłudze urządzeń, maszyn i instalacji, niezbędne do zapewnienia pełnej kontroli parametrów sterowanych urządzeń (a nie ich naprawiania lub konserwacji). Dotyczy to pracowników, których zadaniem jest reagowanie na odchylenia (poza dopuszczalne granice) parametrów sterowanego procesu/instalacji, przed zadziałaniem automatyki zabezpieczeniowej lub podejmowanie działań korygujących tak, aby nie dopuścić do wystąpienia poważnej awarii (wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B.: z dnia 7 października 2010 r., II SA/Bd 844/10 oraz z dnia 21 października 2010 r., II SA/Bd/846/10).

Pojęcie awarii technicznej jest stosunkowo łatwe do wyjaśnienia nawet w obrębie języka potocznego, ale w ramach systemu prawa prawidłowo organy posłużyły się definicją występującą w przepisach ustawowych – art. 3 ustawy o stanie klęski żywiołowej. Istotniejsze jest jednak właściwe zinterpretowanie zapisu o poważnych skutkach dla bezpieczeństwa publicznego. Generalnie trafny jest pogląd, że chodzi w tym zapisie o zagrożenie bezpieczeństwa publicznego w szerszym znaczeniu, wykraczającym poza zakres wewnątrzzakładowy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjny w G. z dnia 24 stycznia 2012 r., IV SA/Gl 372/11).

Jak zaznaczył Sąd Okręgowy, podobne stanowisko wyrażono w piśmiennictwie, wskazując, że pojęcia użyte w wykazach prac o szczególnym charakterze powinny być rozumiane tak, iż skutki awarii muszą zagrażać zakłóceniem normalnego toku życia społecznego, zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo powodować możliwość powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

Dla oceny skutków zagrożenia („poważne”) należy przyjmować maksymalne możliwości wystąpienia skutków. Chodzi zatem o możliwość powstania awarii technicznej (przemysłowej), która może być ograniczona do jednego urządzenia, ale jej skutki muszą powodować niebezpieczeństwo w większym zakresie niż ograniczone do jednego stanowiska pracy (J. Parchomiuk, Problematyka emerytur pomostowych w orzecznictwie sądów administracyjnych, PiZS 2013 nr 2, s. 24; M. Zieleniecki [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, pod red. K. Antonów, Warszawa 2019).

Odwołujący domagał się uwzględnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 21 lutego 1985 r. do dnia 31 sierpnia 2017 r. z tytułu zatrudnienia w (...), później (...) S.A.

Organ rentowy odmawiając uwzględnienia spornego okresu argumentował, że odwołujący przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub prac w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalno-rentowej, a po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Ponadto, zdaniem organu rentowego czynności wykonywanych przez odwołującego nie można zakwalifikować do prac ujętych w punkcie 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Dodatkowo organ rentowy zaznaczył, że pracodawca w spornym okresie nie odprowadzał składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Zdaniem sądu I instancji, odnosząc się do zarzutu braku składek, należy wskazać, że wykładnia językowa art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż spoczywający na pracodawcy (płatniku) obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych został uregulowany w tym przepisie w oderwaniu od przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury pomostowej, określonych w art. 4 powyższej ustawy.

Tak więc na płatniku ciąży obowiązek opłacania składki na (...) za pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze niezależnie od tego, czy ww. ustawa gwarantuje temu pracownikowi ochronę na wypadek ryzyka zaprzestania zatrudnienia w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) przed osiągnięciem „podstawowego” wieku emerytalnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 grudnia 2017 r., III AUa 966/17).

Jak argumentował Sąd Okręgowy, art. 35 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych nie łączy obowiązku opłacania składek za pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) z możliwością przyszłego zaliczenia okresu tych prac przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej. Emerytury pomostowe są świadczeniami, które nie opierają się na zasadzie wzajemności. To zaś oznacza, że z natury mogą one zostać przyznane węższej grupie pracowników niż pracownicy, za których pracodawca opłaca składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych. O braku wzajemności pomiędzy składką, a możliwością nabycia uprawnień do emerytury pomostowej (oraz jej wysokością) świadczy to, że składka została ustalona na stosunkowo niskim poziomie (1,5% podstawy jej wymiaru) i w perspektywie długookresowej nie wystarczy na pokrycie wydatków.

Zatem na płatniku ciąży obowiązek opłacania składki za pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze niezależnie od tego, czy ustawa o emeryturach pomostowych gwarantuje temu pracownikowi ochronę na wypadek ryzyka zaprzestania zatrudnienia w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) przed osiągnięciem „podstawowego” wieku emerytalnego.

Konkludując, zdaniem Sądu Okręgowego, zarzut organu rentowego, że płatnik składek, były pracodawca odwołującego, nie opłacał za niego składek na Fundusz Emerytur Pomostowych okazał się chybiony o tyle, że kwestia ta pozbawiona jest doniosłości prawnej dla oceny prawa odwołującego do emerytury pomostowej.

Natomiast odnosząc się do możliwości uwzględnienia okresu zatrudnienia od dnia 21 lutego 1985 r. do dnia 31 sierpnia 2017 r. jako prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, należy zwrócić uwagę, że odwołujący zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obsługą oczyszczalni ścieków do 31 maja 2012 r.

Dodatkowo, do dnia 30 listopada 2009 r. pracował w chlorowni, która służyła do neutralizacji ścieków pochodzących z galwanizerni. W tym czasie odwołujący czuwał nad sprawnością działania systemu służącego do neutralizacji cyjanku na detalach metalowych poddawanych procesowi chromowania, a także systemu oczyszczania ścieków przemysłowych pochodzących z galwanizerni, gdzie był odpowiedzialny m.in. za kontrolę pracy i obsługę urządzeń: oczyszczalni chemicznej, oczyszczalni biologicznej, chlorowni, skruberów przepompowni oraz sprawował nadzór nad pracą przepompowni. Obowiązkiem odwołującego było prowadzenie zgodnego z wymogami rozładunku i załadunku substancji i preparatów chemicznych, wykorzystywanych w oczyszczalni i chlorowni.

Odwołujący miał stałą, codzienną styczność z wieloma silnie toksycznymi, żrącymi, parzącymi substancjami technicznymi. Dlatego podczas pracy odwołujący używał kwasoodpornego ubrania oraz rękawic ochronnych. Wszelkie awarie urządzeń służących do oczyszczania mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz środowiska – co w odniesieniu do (...) S.A. potwierdziły ustalenia kontroli prowadzonych przez (...) jesienią 2015 r. i 2016 r. .

Co prawda (...) S.A. nie został zaklasyfikowany jako zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ale w latach 2008-2013 przedsiębiorstwo widniało w wewnętrznym, prowadzonym przez (...) rejestrze potencjalnych sprawców poważnych awarii. Powyższe pośrednio potwierdza, że zakłócenie w funkcjonowaniu pracodawcy odwołującego mogło powodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego jako skutków równoważnych ze skutkami poważnych awarii.

Sprawowanie przez odwołującego codziennego, stałego nadzoru nad prawidłowością funkcjonowania urządzeń i całej instalacji służącej do oczyszczania ścieków, niewątpliwie należało traktować jako wykonywanie prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego, o których mowa w punkt 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W ocenie Sądu Okręgowego, odwołujący w okresie od dnia 21 lutego 1985 r. do dnia 30 listopada 2009 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał te same obowiązki, pracując bezpośrednio przy sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

Konkludując, na dzień wydania zaskarżonej decyzji odwołujący spełniał wszystkie przesłanki przyznania prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Z kolei na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach pomostowych zastosowanie ma też art. 129 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Mając powyższe na względzie, sąd I instancji , na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i cytowanych przepisów prawa materialnego, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury pomostowej od dnia 5 lipca 2019 r., tj. od ukończenia wieku (...) lat – punkt 1. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania (kosztach zastępstwa procesowego) Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 11 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz w zw. z § 9 ust. 2 i § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1935), mając na uwadze złożone przez pełnomocnika odwołującego oświadczenie o wysokości poniesionych kosztów (pismo z dnia 20.04.2023 r. – k. 293) – punkt 2. sentencji wyroku.

Apelację od tego wyroku , zaskarżając go w całości , złożył pozwany organ rentowy zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1. art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924), poprzez ich zastosowanie pomimo, iż odwołujący nie spełniła ustawowych przesłanek do przyznania prawa do emerytury pomostowej,

2. art. 3 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924), poprzez jego błędną wykładnie i uznanie, że odwołujący od 21 lutego 1985 roku do 30 listopada 2009 roku wykonywał prace o których mowa w poz. 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miały istotny wpływ na wynik sprawy, t.j.:

1. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i uczynienie jej dowolną, wadliwą i błędną oraz nierozważenie w sposób wszechstronny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego , co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że odwołujący od 21 lutego 1985 roku do 30 listopada 2009 roku wykonywał prace o których mowa w poz. 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych i to pomimo jednoznacznego stwierdzenia biegłego sądowego, zawartego w opinii uzupełniającej sporządzonej w niniejszej sprawie, tu cytat: „Biegły uznaje zastrzeżenie pełnomocnika organu rentowego mówiące, że okres pracy powoda od 21-02-1985 r. do 31-12-2008 r. nie był pracą o szczególnym charakterze, wymienioną w załączniku nr 2 pod pozycją 14 w rozumieniu Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych tj. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1924).”,

2. art. 233 §1 k.p.c., polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i uczynienie jej dowolną, wadliwą i błędną oraz nierozważenie w sposób wszechstronny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że w spornym okresie praca odwołującego polegała na sterowaniu procesami technicznymi, o których mowa w poz. 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych pomimo , iż zarówno z pism odwołującego (odwołania oraz pisma z dnia 2 września 2022 roku), opinii biegłego jednoznacznie wynika, że odwołujący w spornym okresie sterował procesami technologicznymi, a przez co, aby zaliczyć sporny okres do pracy o szczególnym charakterze musiałyby spełnić się przesłanki ,o których mowa w poz. 13 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

3. art. 233 §1 k.p.c., polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i uczynienie jej dowolną, wadliwą i błędną oraz nierozważenie w sposób wszechstronny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że treść świadectwa pracy wystawiona przez płatnika nie miała znaczenia dla uznania pracy odwołującego za prace o szczególnym charakterze, o których jest mowa w ustawie o emeryturach pomostowych pomimo , że pracodawca najlepiej orientuje się w czynnościach wykonywanych przez odwołującego, a co za tym idzie- skoro w wystawionym świadectwie pracy wskazał, że odwołujący wykonywał prace w warunkach szczególnych, wyłącznie do dnia 31 grudnia 2008 roku, to należało przyjąć, że po tej dacie czynności wykonywane przez odwołującego nie mieściły się w stanowiskach pracy wskazanych w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych,

4. art. 233 §1 k.p.c., polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i uczynienie jej dowolną, wadliwą i błędną oraz nierozważenie w sposób wszechstronny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że wpisanie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony (...), zakładu pracy ( spółki (...) S.A.), do wewnętrznego rejestru potencjalnych sprawców poważnych awarii, który to rejestr jest prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony (...), pomimo iż prowadzenie takiego rejestru nie zostało przewidziane przez żaden akt prawny, co miało wpływ na niniejszą sprawę.

Wskazując na te zarzuty skarżący wniósł o:

1. zmianę wyroku poprzez oddalenie odwołania, i zasądzenie od odwołującego na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia, do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego, w postępowaniu apelacyjnym, według norm przewidzianych prawem, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia, do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na apelację odwołujący R. Ż., reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz od odwołującego kosztów postepowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c.

Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które tutejszy sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia ,czy prawidłowo pozwany organ rentowy odmówił R. Ż. prawa do emerytury pomostowej.

Na wstępie niniejszych rozważań, należało powołać podstawy prawne orzeczenia.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. 2022.1340.ze zm.), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 tej ustawy prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Ustęp 3 art. 3 ustawy stanowi, że prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. Decydujące o zakwalifikowaniu pracy jako pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych są zawarte w załączniku nr 1 i nr 2 do niniejszej ustawy wykazy tego rodzaju prac. Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu.

Zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przepis ten niewątpliwie łagodzi restrykcyjne przesłanki nabycia prawa do emerytury pomostowej wynikające z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych (w myśl tego przepisu jednym z warunków jest wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie tylko przed dniem 1.1.1999 r., czyli przed datą wejścia w życie reformy systemu emerytalnego, lecz – dodatkowo – również po dniu 31.12.2008 r., czyli pod rządem komentowanej ustawy).

W art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych ustawodawca – dla nabycia prawa do emerytury pomostowej – "zwalnia" ubezpieczonego z konieczności wykonywania prac w szczególnych warunkach lub prac o szczególnym charakterze po dniu 31.12.2008 r. ale czyni to pod warunkiem osiągnięcia przez ubezpieczonego do dnia 1.1.2009 r. stażu pracy "odbytego" w szczególnych warunkach (w szczególnym charakterze) w takim rozmiarze, jaki jest wymagany przez aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o emeryturach pomostowych. Omawiana regulacja w swoisty sposób respektuje prawa osób wykonujących przez długi czas prace w szczególnych warunkach (w szczególnym charakterze), które z różnych przyczyn, często niezależnych od siebie, po dniu 1.1.1999 r. utraciły status pracowników zatrudnionych przy takich pracach, a z racji stosunkowo niskiego wieku nie nabyłyby jeszcze prawa do emerytury powszechnej według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Gdyby nie treść przepisu art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, to w opisanej sytuacji warunek objęty art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych praktycznie uniemożliwiłby tym osobom skuteczne ubieganie się również o emeryturę pomostową.

Sąd Apelacyjny ,w wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia, uznał zarzut naruszenia art.233 §1 k.p.c. za nietrafny.

Zgodnie z treścią art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

W wyroku Sądu Najwyższego z 27 września 2002 roku w sprawie IV CKN 1316/00 wskazano, że ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, tj. rozstrzygania spornych kwestii na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Powinna odpowiadać regułom logicznego myślenia wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego będące wyznacznikiem granic dopuszczalnych wniosków i stopnia prawdopodobieństwa ich przydatności w konkretnej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne.

Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych.

W postanowieniu z 2 grudnia 1999 roku w sprawie III CKN. 122/99 Sąd Najwyższy uznał, że sąd orzekający nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów, gdy jego przekonanie odnośnie mocy poszczególnych dowodów i ich znaczenia dla sprawy oparte zostało na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego i pozostaje w zgodzie z zasadami logicznego wnioskowania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c.

Zgromadzone dowody Sąd Okręgowy oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i Sąd Apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni aprobuje.

W żadnej mierze skarżący nie wykazał, aby ocena ta była sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego czy pozostawała w sprzeczności z logicznym rozumowaniem.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w oparciu o zgromadzone dowody, Sąd Okręgowy miał podstawy, aby orzec jak w zaskarżonym wyroku.

Zarzuty apelacji stanowią jedynie polemikę z uzasadnieniem przedstawionym przez Sąd Okręgowy.

Tak naprawdę, biorąc pod uwagę końcowe stanowiska stron, spornym pozostawała tylko jedna kwestia a mianowicie, czy po 31.12.2008r. odwołujący świadczył pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, jako że posiadanie stażu co najmniej 15 lat takiej pracy nie było już kwestionowane przez organ rentowy.

Zdaniem sądu odwoławczego sąd I instancji miał podstawy wynikające z poczynionych ustaleń, aby twierdzić, że taką prace odwołujący wykonywał. Wynika to zarówno z opinii biegłego powołanego do sprawy jak i z zeznań słuchanych w sprawie świadków i samego odwołującego.

Co prawda biegły w swojej ocenie tej kwestii nie był do końca konsekwentny ale pamiętać należy, że to ostatecznie do sądu należy ocena prawna dokonanych w sprawie ustaleń.

Ustalenia dokonane przez biegłego w zakresie pracy wykonywanej przez odwołującego ,w szczególności po 31.12.2008r., były jednoznaczne i zostały dokonane w oparciu o akta osobowe, dokumentację przedłożoną przez dawnego pracodawcę oraz zeznania tak odwołującego, jak i świadków zeznających w sprawie.

I tak odwołujący pracował wówczas stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako operator urządzeń oczyszczających zaś dodatkowo, do 30.11.2009r. ,pracował również w chlorowni, gdzie neutralizowano ścieki pochodzące z galwanizerni.

W tym czasie odwołujący czuwał nad sprawnością działania systemu służącego do neutralizacji cyjanku na detalach metalowych poddawanych procesowi chromowania, a także systemu oczyszczania ścieków przemysłowych pochodzących z galwanizerni, gdzie był odpowiedzialny m.in. za kontrolę pracy i obsługę urządzeń: oczyszczalni chemicznej, oczyszczalni biologicznej, chlorowni, skruberów przepompowni oraz sprawował nadzór nad pracą przepompowni. Obowiązkiem odwołującego było prowadzenie zgodnego z wymogami rozładunku i załadunku substancji i preparatów chemicznych, wykorzystywanych w oczyszczalni i chlorowni. Odwołujący miał stałą, codzienną styczność z wieloma silnie toksycznymi, żrącymi, parzącymi substancjami technicznymi. Dlatego, podczas pracy odwołujący używał kwasoodpornego ubrania oraz rękawic ochronnych. Wszelkie awarie urządzeń służących do oczyszczania mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz środowiska – co w odniesieniu do (...) S.A. potwierdziły ustalenia kontroli prowadzonych przez (...) jesienią 2015 r. i 2016 r..

Co prawda (...) S.A. nie został zaklasyfikowany jako zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, ale w latach 2008-2013 przedsiębiorstwo widniało w wewnętrznym, prowadzonym przez (...) rejestrze potencjalnych sprawców poważnych awarii. Powyższe pośrednio potwierdza, że zakłócenie w funkcjonowaniu pracodawcy odwołującego mogło powodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego jako skutków równoważnych ze skutkami poważnych awarii.

Sprawowanie przez odwołującego codziennego, stałego nadzoru nad prawidłowością funkcjonowania urządzeń i całej instalacji służącej do oczyszczania ścieków, niewątpliwie należało traktować jako wykonywanie prac przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego, o których mowa w punkt 14 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W żadnej mierze na trafność rozstrzygnięcia sądu I instancji nie wpływają dywagacje skarżącego dotyczące rozróżnienia określeń „procesy technologiczne” czy procesy techniczne”.

Również w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości, że co najmniej do 30.11.2009r. odwołujący wykonywał prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

Powoływanie się przez pozwanego na terminologię używaną w pismach czy też w znacznej mierze tendencyjnie wybierane z opinii biegłego nie wpływa na trafność w/w stanowiska.

Nie ulega wątpliwości, że odwołujący nadzorował i kontrolował procesy techniczne, których efektem miało być i było oczyszczanie ścieków z toksycznych substancji, których niekontrolowany wypływ mógł skazić środowisko i zagrozić bezpieczeństwu publicznemu.

Zeznali w tym zakresie świadkowie – Inspektorzy Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska oraz stwierdzenie takie zawierała informacja od samej w/w instytucji.

Również w ocenie Sądu Apelacyjnego figurowanie w spisie zakładów, w których istnieje duże czy też zwiększone ryzyko wystąpienia poważnej awarii w zakładzie, który jest zaliczony do kategorii potencjalnych sprawców powyższych awarii, nie jest warunkiem koniecznym, aby prace w takim zakładzie kwalifikować jako tą wymienioną w zał. nr 2 pkt 14 do ustawy pomostowej.

W żadnym razie brak zgłoszenia przez płatnika składek, że posiada stanowiska pracy w warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy pomostowej oraz nie opłacenie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych , nie może rodzić ujemnych skutków dla pracownika, który w rzeczywistości taką pracę wykonuje.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, podzielając ustalenia faktyczne i prawne sądu I instancji, nie znalazł podstaw do wzruszenia kwestionowanego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji.

Zarzuty apelacji nie podważyły powyższych ustaleń, zaś apelacja stanowiła jedynie nieskuteczną polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Okręgowego.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny; w oparciu o art.385 k.p.c. oddalił apelację (pkt 1 wyroku).

O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 15 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 1935) (pkt 2 wyroku).

Roman Walewski