Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska (spr.)

Sędziowie: SSA Wiesława Stachowiak

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Poznaniu

sprawy G. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W..

o emeryturę

na skutek apelacji G. G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 17 grudnia 2013 r. sygn. akt VIII U 3134/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od odwołującego na rzecz pozwanego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Marta Sawińska

SSA Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 sierpnia 2013 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., odmówił G. G. prawa do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu swojej decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r., nie posiadał wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od powyższej decyzji G. G. złożył odwołanie, które wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2013 r. sygn. akt VIII U 3134/13, zostało oddalone. W ocenie Sądu Okręgowego, odwołujący wprawdzie wykazał należycie, że świadczył pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu w okresach od dnia 25 czerwca 1971 r. do dnia 7 marca 1972 r. oraz od dnia 7 czerwca 1973 r. do dnia 31 stycznia 1987 r. przy pracach wykonywanych bezpośrednio przy uboju zwierząt, jednakże owe przedziały czasowe pozwalały jedynie na zaliczenie odwołującemu okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w zakresie 14 lat, 4 miesięcy i 7 dni. Tym samym odwołujący nie spełnił niezbędnego warunku wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze, który uprawniałby go do ubiegania się o przedmiotowe świadczenie.

Na skutek apelacji od powyższego rozstrzygnięcia, złożonej przez G. G., wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r. wydanym w sprawie III AUa 304/14 Sąd Apelacyjny w Poznaniu zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z dnia 17 grudnia 2013 r. i poprzedzającą go decyzję i przyznał G. G. prawo do emerytury od dnia 8 sierpnia 2013 r. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjął, że apelujący od 25 czerwca 1971 r. do dnia 7 marca 1972 r. oraz od dnia 7 czerwca 1973 r. do dnia 31 stycznia 1987 r. świadczył pracę w warunkach szczególnych i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał, że w okresie od 1 września 1969 r. do 24 czerwca 1971 r. odwołujący nie miał faktycznie statusy ucznia, gdyż wykonywał pracę, jak pełnowymiarowy pracownik, dlatego okres ten również należy zaliczyć mu, jako zatrudnienie w warunkach szczególnych.

W wyniku skargi kasacyjnej wniesionej przez pozwany organ rentowy od powyższego rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego z dnia 11 grudnia 2014 r., Sąd Najwyższy, wyrokiem z dnia 10 maja 2016 r. wydanym w sprawie II UK 212/15 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy stwierdził, że Sąd Apelacyjny, mimo, iż wyraźnie wskazał, że uznaje za własne ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Okręgowy, to jednocześnie dokonał w sprawie własnych odmiennych ustaleń w zakresie oceny charakteru pracy odwołującego w okresie od 1 września 1969 r. do dnia 24 czerwca 1971 r. uznając, wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego, że jest to okres pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 3 listopada 2016 r. wydanym w sprawie III AUa 1798/16 oddalił apelację (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od odwołującego na rzecz pozwanego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołujący G. G., urodził się dnia (...), a zatem wymagany wiek (...)lat ukończył z dniem (...) r. Odwołujący nie przystąpił do OFE.

G. G. od dnia 1 września 1969 r. do dnia 24 czerwca 1971 r. był uczniem zawodu odbywającym naukę w szkole zawodowej dla osób pracujących w L. ( (...) Szkoła Zawodowa (...)) i jednocześnie wykonywał pracę w (...)Spółdzielni (...) w R. na stanowisku uczeń rzeźnik-wędliniarz. Odwołujący w tym czasie podejmował naukę w szkole w wymiarze od dwóch do trzech dni w tygodniu, a w pozostałe dni tygodnia pracował w (...) Spółdzielni (...) w R..

Po ukończeniu szkoły w okresie od dnia 25 czerwca 1971 do dnia 7 marca 1972 r. odwołujący dalej pracował w (...) Spółdzielni (...) w R., jako robotnik wykwalifikowany na stanowisku masarz. Następnie świadczył pracę w M. (...) w D. na stanowisku pracownika fizycznego. Do pracy w (...) Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w R. G. G. powrócił dnia 7 czerwca 1973 r. i pracował nieprzerwanie do dnia 31 stycznia 1987 r. na stanowisku masarz.

Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, że skoro odwołujący od dnia 1 września 1969 roku do dnia 24 czerwca 1971 roku był uczniem zawodu odbywającym naukę w szkole zawodowej w L. i jednocześnie wykonywał pracę w Gminnej Spółdzielni (...) w R. na stanowisku uczeń rzeźnik – masarz, to w okresie tym z racji podejmowania nauki w szkole zawodowej odwołujący, nie mógł wykonywać pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca w (...) Spółdzielni (...) w R. nie była pracą stałą i w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż dwa lub trzy dni w tygodniu odwołujący uczęszczał na lekcje do szkoły.

Jako okres pracy w warunkach szczególnych zdaniem Sądu Okręgowego należało z kolei odwołującemu zaliczyć okresy pracy w (...) Spółdzielni (...) w R. od dnia 25 czerwca 1971 roku do dnia 7 marca 1972 roku oraz od dnia 7 czerwca 1973 roku do dnia 31 stycznia 1987 roku. Odwołujący wprawdzie w tym czasie był zatrudnionym na stanowisku masarz, jednak wykonywał on w rzeczywistości pracę bezpośrednio przy uboju zwierząt, tj. świń, bydła, owiec, koni. Nadto zajmował się wycinaniem i obrabianiem mięsa, wędzeniem mięsa, przygotowywaniem gotowych produktów do spożycia. Swoje obowiązki w tym czasie odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z uwagi na zakres czynności, Sąd Okręgowy przyjął, że odwołujący wykonywał pracę wskazaną w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno – spożywczym”, poz. 8 – prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt. Natomiast zgodnie z Załącznikiem nr 1 do Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (Dz.U. MRLiGŻ z 1988 roku, Nr 2, poz. 4 – NK144-16/88) stanowisko wykonywane przez odwołującego winno nazywać się ubojowiec – wykaz A, Dział X, poz. 8, pkt 1.

W wyniku poczynionych ustaleń, Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący spełnił zatem dwie spośród trzech przesłanek koniecznych dla uwzględnienia prawa do żądanej emerytury - brak było wymaganego przepisami okresu 15 lat świadczenia pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wprawdzie bowiem odwołujący wykazał należycie, że świadczył pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu w okresach: od dnia 25 czerwca 1971 r. do dnia 7 marca 1972 r. oraz od dnia 7 czerwca 1973 r. do dnia 31 stycznia 1987 r. przy pracach wykonywanych bezpośrednio przy uboju zwierząt, jednakże owe przedziały czasowe pozwalały na zaliczenie odwołującemu okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jedynie w zakresie 14 lat, 4 miesięcy i 7 dni. W konsekwencji odwołujący nie spełnił niezbędnego warunku wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze, który uprawniałby go do ubiegania się o przedmiotowe świadczenie.

Apelację od całości powyższego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego wywiódł odwołujący G. G..

W uzasadnieniu apelacji G. G. wskazywał, że okres nauki zawodu, a więc przedział czasowy między dniem 1 września 1969 r. a dniem 7 marca 1972 r. powinien mu zostać zaliczony jako praca świadczona w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albowiem w tym czasie mimo wypełniania obowiązku szkolnego pracował w takich samych warunkach jak pozostali pracownicy, a więc przekraczając dopuszczalne normy czasu pracy ucznia. Apelujący zwrócił się przynajmniej o zaliczenie połowy ze spornego okresu, tj. 15 miesięcy, zwłaszcza, że do spełnienia warunku legitymowania się 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych brakuje mu tylko kilka miesięcy.

Z uwagi na powyższe, G. G. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i przyznania mu prawa do emerytury od dnia 8 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Rozpatrywana ponownie apelacja G. G. od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2013 r. nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny stwierdza, że właściwie Sąd Okręgowy wskazał, że bezsporne w przedmiotowej sprawie jest to, że odwołujący G. G. spełnia wymogi określone w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 – t.j.- dalej ustawa emerytalna), tj. osiągnął wiek emerytalny przewidziany w art. 32 cytowanej ustawy (8 sierpnia 2013 r. ukończył(...) lat), posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 cytowanej ustawy, tj., co najmniej 25 lat dla mężczyzn oraz nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Szczegółowe warunki przyznania prawa do wcześniejszej emerytury określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm. – dalej rozporządzenie, albo rozporządzenie z 7 lutego 1983 r.), które zachowuje moc obowiązującą również pod rządami ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl § 2 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Ust. 2 § 2 cyt. rozporządzenia stanowi, iż w/w okresy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (...).

Zgodnie z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki - osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia (zgodnie z § 3 cyt. rozporządzenia - 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Istotne jest, że zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Kwestia ta była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który wyjaśniał, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 r., III UK 92/11 LEX nr 1215158).

Spór w przedmiotowej sprawie ograniczał się do zbadania, czy odwołujący legitymuje się, co najmniej 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach i spełnia tym samym wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury zgodnie z wskazanymi powyżej przepisami.

Sąd Apelacyjny po ponownej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego, mając na uwadze powyższe przepisy oraz ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy, doszedł do tożsamych, co Sąd I instancji wniosków. Tym samym Sąd Apelacyjny wskazuje, że całkowicie zgadza się z ustaleniami faktycznymi poczynionymi w sprawie przez Sąd I instancji.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w judykaturze przyjęte jest, że nie sama nazwa wykonywanego zawodu, a faktycznie wykonywany rodzaj pracy decyduje o możliwości, lub braku możliwości zaliczenia danego okresu, jako okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009r., sygn. I PK 194/08, OSNP 2010/23-24/281). W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił zakres obowiązków odwołującego w okresie od 25.06.1971 r. do 7.03.1972 r. a następnie od 7.06.1973 r. do 31.01.1987 r., do których należało m.in. wykonywanie pracy bezpośrednio przy uboju zwierząt, tj. świń, bydła, owiec, koni, wycinanie i obrabianie mięsa, wędzenie mięsa, przygotowywaniem gotowych produktów do spożycia. Odwołujący we wskazanych okresach czynności te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. O powyższym świadczą wprost zeznania świadków A. D. i F. I., a także zeznania odwołującego. Zatem mimo treści zawartych w świadectwach pracy wystawionych przez (...) Spółdzielnię (...) w R. (w świadectwie pracy z dnia 21.05.1990 r. odwołujący miał wskazane, że w okresie od 25.06.1971 do 7.03.1972 r. pracował na stanowisku „masarz – robotnik wykwalifikowany”, a w świadectwie pracy z dnia 31.01.1987 r. odwołujący miał wskazane, że w okresie od 7.06.1973 r. do 31.01.1987 r. pracował na stanowisku „masarz”) Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że G. G. w wskazanych okresach pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy uboju zwierząt, a zatem wykonywał pracę w szczególnych warunkach określoną w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno – spożywczym”, poz. 8 – prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt). Tym samym Sąd Apelacyjny zgadza się również z ustaleniami Sądu Okręgowego, co do tego, że powyżej wskazane przedziały czasowe, tj. okres od 25.06.1971 r. do 7.03.1972 r. a następnie od 7.06.1973 r. do 31.01.1987 r., pozwalają na zaliczenie odwołującemu okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w zakresie 14 lat, 4 miesięcy i 7 dni.

W przedmiotowej sprawie nie sposób było jednak przyjąć, że odwołujący w okresie od 1.09.1969 r. do 7.03.1973 r. pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym czasie, jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 21.05.1990 r. i zeznań świadków oraz odwołującego, odwołujący w(...)Spółdzielni (...) w R. był zatrudniony na stanowisku „uczeń-rzeźnik-wędliniarz” i pracował w warunkach szkodliwych, przy uboju i rozbiórce zwierząt. Jednakże w tym czasie odwołujący nie wykonywał tej pracy stale w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż część dni tygodnia (dwa lub trzy) poświęcał na zajęcia szkolne, które odbywały się w (...) Szkole Zawodowej (...) w L., do której uczęszczał. Oznacza to, że powyższego okresu nauki nie można było odwołującemu zaliczyć, jako okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż nie pracował on w tym czasie w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym czasie odwołujący nie był zatem „pełnowymiarowym pracownikiem”, tak jak przyjął to Sąd Apelacyjny rozpoznający przedmiotowe odwołanie po raz pierwszy. Odwołujący, co należy jeszcze raz podkreślić, nie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, gdyż w okresie spornym pobierał dodatkowo naukę, a zatem w tych dniach, w których przebywał w szkole nie przebywał w szkodliwych warunkach. Sąd Apelacyjny, rozpoznający wniesioną apelacje po raz pierwszy, niezasadnie zatem zaliczył odwołującemu okres przyuczania do zawodu, jako okres pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zauważa, że z przywileju przejścia na emeryturę przy niższym wieku emerytalnym mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach. Zatem włącznie okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy, wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12.03.2013r. III AUa 1702/12, LEX 1294740).

Z przyczyn wskazanych powyżej, nie można zatem odwołującemu, zgodnie z jego wnioskiem zawartym w apelacji, zaliczyć tylko połowy ze spornego okresu, jako okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Praca w tych warunkach musi być bowiem wykonywana stale, na pełen etat. Odwołujący dopiero po dwóch latach pobierania nauki, po ukończeniu szkoły zawodowej, (co potwierdzone zostało okazanym w toku postępowania świadectwie ukończenia (...) Szkoły Zawodowej (...) w L.) rozpoczął pracę w (...) Spółdzielni (...) w R. na pełen etat i okres ten następujący po okresie pobierania nauki, jak wskazano powyżej, podlegał już uwzględnieniu przy ustalaniu okresów pracy w warunkach szczególnych. Wniosek odwołującego nie zasługiwał zatem na uwzględnienie, gdyż Sąd musiałby przyjąć fikcję, że połowę spornego czasu odwołujący stale pracował wyłącznie w warunkach szczególnych, a druga połowę przebywał wyłącznie w szkole. Tak nie było, gdyż okres nauki odwołujący łączył z okresem przyuczania do zawodu, co wprost wynika z zgromadzonego materiału dowodowego, jak i zeznań samego odwołującego.

Reasumując, Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, właściwie stosując przepisy postępowania, a w następstwie zasadnie zastosowanych przepisów prawa materialnego należycie rozstrzygnął w przedmiocie roszczenia zgłoszonego przez wnioskodawcę. G. G. nie wykazał, aby posiadał, co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, zatem wobec tego, że nie spełnił ostatniej przesłanki warunkującej przyznanie mu prawa do wnioskowanego świadczenia emerytalnego, Sąd I instancji zasadnie oddalił odwołanie G. G. od zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Mając powyższe na uwadze uznać należało, że apelacja jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w sentencji niniejszego wyroku (pkt 1 wyroku).

O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie 2 wyroku przy uwzględnieniu treści art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 490 z późn. zm.).

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Marta Sawińska

SSA Wiesława Stachowiak