Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Aleksandrowicz

Sędziowie: SSA Małgorzata Woźniak-Zendran (spr.)

del. SSO Roman Walewski

Protokolant: st. sekr. sądowy Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 2018 r. w Poznaniu

sprawy D. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o dalszą rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji D. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 21 czerwca 2016 r. sygn. akt III U 306/15

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że przywraca wnioskodawcy D. D. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy począwszy od 1 grudnia 2014r. na stałe.

del. SSO Roman Walewski

SSA Małgorzata Aleksandrowicz

SSA Małgorzata Woźniak-Zendran

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2015 r. znak; (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. odmówił D. D. prawa do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Odwołanie od tej decyzji złożył D. D.. Wnioskodawca podniósł, że nie zgadza się z opinią lekarzy orzeczników którzy stwierdzili, że nie jest nadal niezdolny do pracy. W związku z powyższym wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przywrócenie prawa do renty i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych sądowych ortopedy, neurochirurga, neurologa i z zakresu medycyny pracy. Ponadto wniósł o ustalenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatecznej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sąd Okręgowy w Koninie, Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 21 czerwca 2016r., w sprawie III U 306/15 oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 3 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy ustalił, iż D. D. urodzony (...) z zawodu jest murarzem, a wykonywał zawód ustawiacza maszyn i urządzeń elektrycznych.

Po raz pierwszy wniosek o przyznanie prawa do renty odwołujący złożył w dniu 2 września 2003 roku. Decyzją z dnia 10 grudnia 2003 roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres do 31 października 2004 roku.

Następną decyzją z dnia 22 listopada renta został wnioskodawcy przedłużona na okres do 30 listopada 2005 roku, a decyzją z dnia 27 stycznia 2006 roku na okres do 31 stycznia 2007 roku.

W dniu 12 grudnia 2007 roku D. D. ponownie zwrócił się o przyznanie prawa do renty. Decyzją z dnia 12 kwietnia 2007 roku organ rentowy odmówił odwołującemu prawa do dalszej renty.

D. D. wniósł odwołanie od w/w decyzji i wyrokiem z dnia 20 grudnia 2007 roku Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy na okres 1 roku ,począwszy od daty wstrzymania wypłaty świadczenia.

Z kolei decyzją z dnia 21 stycznia 2008 roku organ rentowy przyznał odwołującemu nadal prawo do renty na okres do 31 stycznia 2008 r, a decyzją następną z dnia 4 kwietnia 2008 roku na okres do 31 marca 2011 roku.

Po rozpatrzeniu następnego wniosku z dnia 8 marca 2011 roku organ rentowy przyznał D. D. prawo do dalszej renty na okres do 31 października 2011 roku. Decyzja z dnia 6 lutego 2012 roku organ rentowy odmówił odwołującemu dalszego prawa do renty.

D. D. wniósł odwołanie od w/w decyzji i wyrokiem z dnia 22 stycznia 2013 roku Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy na okres do 31 maja 2014 roku.

W dniu 29 kwietnia 2014r. odwołujący złożył wniosek o przyznanie prawa do dalszej renty. Decyzją z dnia 16 czerwca 2014 roku prawo do dalszej renty zostało odwołującemu przyznane na okres do 30 listopada 2014 roku.

Następny wniosek o rentę został złożony przez odwołującego w dniu 14 listopada 2014 roku . Lekarz orzecznik orzeczeniem z dnia 16 grudnia 2014 roku uznał, że odwołujący nie jest niezdolny do pracy. Odwołujący wniósł sprzeciw od wydanego orzeczenia i sprawa została przekazana do rozpatrzenia Komisji Lekarskiej ZUS.

Komisja Lekarska orzeczeniem z dnia 28 stycznia 2015 roku uznała, że odwołujący nie jest nadal niezdolny do pracy.

W związku z powyższym zaskarżoną decyzją z dnia 3 lutego 2015 r. organ rentowy odmówił D. D. przyznania prawa do dalszej renty, wobec odzyskania przez niego zdolności do pracy. Od decyzji tej odwołujący wniósł odwołanie.

Na podstawie opinii biegłych lekarzy sądowych: ortopedy i neurologa Sąd ustalił, że wnioskodawca cierpi na :

- wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowo- dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego i kręgosłupa szyjnego – aktualnie bez objawów korzeniowych,

- stan po przebytym operacyjnym usunięciu wypadniętego krążka międzykręgowego L4-L5 w roku 2002,

- niestabilność przednia kolana prawego po uszkodzeniu ACL,

- uszkodzenie pierścienia rotatorów barku lewego bez dysfunkcji.

Jak wynika z opinii biegłego neurologa i ortopedy odwołujący jest zdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Biegły ortopeda podniósł, że odwołujący nie jest zdolny do pracy na stanowisku murarza, ale może pracować jako operator i taką pracę wykonywał przez 7 lat.

Poprawa stanu zdrowia polega na uzyskaniu prawidłowego zakresu ruchu i niewystępowaniu objawów zespołu bólowego.

Sąd Okręgowy mając na uwadze zastrzeżenia wnioskodawcy, postanowieniem z dnia 6 sierpnia 2015 roku przeprowadził dowód z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy.

Biegła rozpoznała u wnioskodawcy wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowo- dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego i kręgosłupa szyjnego - stan po przebytym operacyjnym usunięciu wypadniętego krążka międzykręgowego L4-L5./ k.71-72 i uznała, iż choroba zwyrodnieniowa jest schorzeniem przewlekłym z okresami remisji długotrwałych. U odwołującego występuje poprawa stanu zdrowia i od 15 lat nie występują objawy neurologiczne . Odwołujący jest sprawny , porusza się bez ograniczeń , swobodnie siada i kładzie. Brak jest zatem podstaw do przyznania dalszego prawa do renty.

Ponieważ wnioskodawca wniósł o powołanie biegłego gastroentorologa oraz drugiego zespołu biegłych ortopedy i neurologa ora biegłego rehabilitanta, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 25 lutego 2016 roku przeprowadził dowód z opinii biegłego gastroenterologa ,oddalając wniosek o powołanie biegłego rehabilitanta oraz drugiego zespołu biegłych.

Na podstawie opinii biegłej Sąd ustalił, że wnioskodawca cierpi nadto na wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz zapalenie refluksowe przełyku, zapalenie żołądka i dwunastnicy w wywiadzie.

Biegła podniosła, że wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest obecnie w okresie remisji , objawów niedoborowych brak. Brak jest podstaw do uznania odwołującego za niezdolnego do pracy.

W świetle powyższych ustaleń ,Sąd I instancji zważył, iż zgodnie z treścią art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 z późniejszymi zmianami) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy ,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

przy czym częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji natomiast całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art.12 ust.2 i 3 ustawy).

Sąd I instancji uznał, kierując się dyspozycją z art. 107 ustawy emerytalnej, że aktualny na dzień wydania decyzji stan zdrowia wnioskodawcy zmienił się w stosunku do stanu od wygaśnięcia prawa do ostatniego świadczenia. Biegli wszystkich specjalności nie stwierdzili bowiem -na ten dzień -stanu niezdolności odwołującego do pracy.

Ze względu na powyższe, Sąd I instancji w oparciu o zebrany materiał dowodowy, a w szczególności o treść opinii biegłych lekarzy sądowych, działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne.

Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołujący D. D., zaskarżając go w całości.

Sądowi I instancji apelujący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, polegającym na przyjęciu, iż opinia biegłych lekarzy jest logiczna spójna i pełna w sytuacji, w której opinia ta opiera się tylko i wyłącznie na badaniu przedmiotowym z pominięciem przedstawionych wyników badań,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. 278 § 1 k.p.c. i art. 290 § 1 k.p.c. poprzez niezasadne oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii nowego zespołu biegłych z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny pracy, w sytuacji gdy sporządzona opinia biegłych, jak i opinia uzupełniająca w sposób rażący przeczy zgromadzonym w sprawie materiałom w postaci dokumentów badań lekarskich, jak i wywodom opinii ortopedy zawartej w atakach III U 291/12 wskazującej negatywne rokowania poprawy stanu zdrowia,

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wyjaśnienie w treści uzasadnienia w sposób wyczerpujący dokonanej oceny opinii biegłych lekarzy sądowych w relacji do wnoszonych przez odwołującego zastrzeżeń, jak i dokumentów i wywodów opinii wcześniejszych zgromadzonych w aktach sprawy III U 291/12, a przede wszystkim wywodów opinii biegłego ortopedy, a ponadto nie odniesienie się do wszystkich dowodów zebranych w sprawie.

Mając na uwadze powyższe, odwołujący wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie

2.  zmianę wyroku i przyznanie wnioskodawcy prawa do renty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego zasługiwała na uwzględnienie.

Istota sporu w analizowanej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy zasadnie odmówił D. D. prawa do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Na wstępie wskazać należy, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednakże zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Podkreślić też należy, że Sąd ten nie może poprzestać jedynie na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. Merytoryczny bowiem charakter orzekania Sądu II instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, a więc dokonać subsumcji. Z tego też względu Sąd ten może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego popełnione przez Sąd I instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000r., III CKN 812/98). Ponadto Sąd II instancji orzeka nie tylko na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji, ale także w postępowaniu apelacyjnym. Stąd też istnieje możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego, o ile strony złożą stosowne twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe dopuszczalne w świetle art. 381 k.p.c. Sąd odwoławczy może także na podstawie art. 232 zd. 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. dopuścić z urzędu dowód niewskazany przez stronę (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2015r., I PZ 28/14).

Z uwagi na zarzuty apelacji, kwestionujące ustalony stan faktyczny, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 382 k.p.c. uzupełnił postępowanie dowodowe poprzez dopuszczenie dowodu z opinii drugiego zespołu biegłych ortopedy i neurologa na okoliczność ustalenia, czy wnioskodawca jest nadal po 30 listopada 2014r. co najmniej częściowo niezdolny do pracy, a jeśli tak to z powodu jakich schorzeń i na jaki okres, a w przeciwnym wypadku na okoliczność ustalenia na czym dokładnie polega poprawa w stanie zdrowia wnioskodawcy w porównaniu do badania przez LO ZUS z 30 maja 2014r. Zalecono przy tym, by biegli odnieśli schorzenia wnioskodawcy do jego kwalifikacji na stanowisku murarza, pracownika budowlanego oraz odnieśli się do wydanej już w sprawie opinii biegłych ortopedy i neurologa oraz opinii biegłych sądowych powołanych w sprawie Sądu Okręgowego w Koninie sygn. akt III U 291/12, a w szczególności opinii biegłego ortopedy i jego stwierdzenia, iż „rokowanie co do ewentualnego wyleczenia wnioskodawcy jest bardzo problematyczne”.

Powołany przez Sąd odwoławczy zespół biegłych z zakresu ortopedii i neurologii trzykrotnie wypowiadał się na etapie postępowania drugoinstancyjnego i ostateczne stanowisko zawarł, wydając opinię uzupełniającą z 15.02.2018r. i jej uzupełnienie w dniu 7 maja 2018r., w której biegły neurolog i ortopeda zgodnie uznali, że u wnioskodawcy zachodzi brak zdolności do prac fizycznych ciężkich, szczególnie obciążających kręgosłup i stawy obwodowe, a zatem nie powinien wykonywać prac zarobkowych jako murarz czy też pracownik fizyczny budowlany, na wolnym rynku pracy i to na stałe. Biegli podali, że wymienione wyżej prace są zaliczane do ciężkich prac fizycznych i w sposób szczególny obciążają układ kostno-stawowy, którego funkcjonalna istotna poprawa w przyszłości jest u wnioskodawcy wysoce problematyczna, a wręcz niemożliwa.

Ze względu na powyższe okoliczności, biegli uznali wnioskodawcę za osobę częściowo niezdolną do pracy na stałe, od daty wstrzymania świadczeń rentowych z tytułu częściowej niezdolności do pracy, tj. od dnia 1 grudnia 2014r. Biegli stwierdzili przy tym, że odwołujący będąc już rencistą, może wykonywać pracę nastawiacza maszyn w zakładzie pracy chronionej, albowiem nie jest to praca wymagająca ,aż tak znacznych obciążeń układu kostno-stawowego i wysiłku fizycznego, a co najważniejsze – wykonywana jest w warunkach szczególnych, tj. w warunkach zakładu pracy chronionej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ,dopiero przedmiotowa opinia uzupełniająca, przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej zgromadzonej w aktach sprawy doprowadziła do pełnej analizy stanu zdrowia D. D. w spornym okresie, a tym samym właściwej oceny istnienia niezdolności do pracy i jej stopnia. Pamiętać przy tym należy, że ocena istnienia niezdolności do pracy i jej stopnia należy do kategorii okoliczności, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych, tak więc czyni koniecznym przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.). Okoliczności te nie mogą być ustalane przez Sąd samodzielnie lub wyłącznie na podstawie innych dowodów zgłaszanych przez strony postępowania. Dowód z opinii biegłych jest bowiem w tej kategorii spraw tzw. dowodem koronnym, analizującym i sumującym przeciwstawne oceny prezentowane przez strony („Dowód z opinii lekarza biegłego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych” SSN Beata Gudowska, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych 2001r., nr 6, s. 8-12).

Sąd Apelacyjny wskazuje, że przy rozpoznawaniu spraw o dalsze prawo do renty, zgodnie z art. 107 ustawy emerytalnej, bada się, czy aktualny na dzień wydania decyzji stan zdrowia zmienił się w stosunku do stanu od wygaśnięcia prawa do ostatniego świadczenia. Poprawa stanu zdrowia, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, jest podstawą do odmowy dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jak stanowi art. 12 ust. 1 ww. ustawy, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2 ww. ustawy), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ww. ustawy). Stosownie zaś do art. 13 ust. 1 ww. ustawy przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji; 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż doniosłe znaczenie w konstrukcji częściowej niezdolności do pracy ma wskazanie, że chodzi o ocenę zachowania zdolności do wykonywania nie jakiejkolwiek pracy, lecz pracy "zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji". Ratio legis wyodrębnienia tej przesłanki stanowi wyeliminowanie sytuacji, w których ubezpieczeni o wyższych kwalifikacjach po utracie zdolności do ich zarobkowego wykorzystania zmuszeni byliby podjąć pracę niżej kwalifikowaną, do której zachowali zdolność, wobec braku środków do życia.

Inaczej mówiąc, ubezpieczony może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy, gdy zachował zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (na przykład pracy wymagającej niższych albo niewymagającej w ogóle jakichkolwiek kwalifikacji), lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu zdolność do pracy, do której posiada kwalifikacje.

Zasadnym zatem było w niniejszej sprawie , odniesienie stanu zdrowia wnioskodawcy i jego zdolności do pracy- do posiadanych przez niego kwalifikacji, tj. zawodu wyuczonego i przez większość życia zawodowego wykonywanego, tj. murarza, fizycznego pracownika budowlanego, a nie , jak uczynili biegli w postępowaniu przed Sądem I instancji- do czynności nastawiacza maszyn, czyli pracy wykonywanej aktualnie i to w warunkach zakładu pracy chronionej.

Tym samym, dotychczasowe opinie biegłych nie mogły stanowić podstaw wyrokowania w niniejszej sprawie.

W konsekwencji, na podstawie wniosków zawartych w kluczowej dla rozstrzygnięcia- uzupełniającej opinii biegłego neurologa A. G. i ortopedy B. S., wydanej wbrew zarzutom pozwanego, tak w oparciu o dokumentację medyczną, jak i badanie wnioskodawcy, należało uznać, że stan zdrowia odwołującego, w zakresie jego zdolności do pracy fizycznego pracownika budowlanego, murarza, w porównaniu do okresu od wygaśnięcia prawa do ostatniego świadczeniu, nie uległ poprawie.

W ocenie Sądu natomiast sam fakt, że strona nie zgadza się wnioskami jednoznacznej i należycie uzasadnionej opinii nie przemawia za uwzględnieniem wniosku o zdyskwalifikowanie opinii, jeśli we wniosku tym nie wskazano przesłanek pozwalających na powstanie uzasadnionych wątpliwości, co do merytorycznej strony opinii. Zdaniem Sądu, biegli swoje stanowisko w tym zakresie logicznie i rzeczowo uzasadnili. Opinia została wydana po przeprowadzeniu osobistego badania wnioskodawcy, po zapoznaniu się z podawanymi przez niego objawami oraz po zapoznaniu się z całością dokumentacji lekarskiej i właściwych kwalifikacji zawodowych wnioskodawcy – a efekt końcowy wszystkich tych czynności został przez biegłych zawarty w kategorycznych wnioskach obu opinii uzupełniających.

Zważyć w tym miejscu należy, iż specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się z tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanych w nich stanowisk oraz stopień stanowczości wyrażonych w nich ocen (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 25 czerwca 2009 r., V ACa 139/09, LEX nr 551993; wyrok SN z dnia 15 czerwca 1970 r., I CR 224/70, LEX nr 6750).

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny stwierdzając, że zebrany materiał dowodowy po jego uzupełnieniu, przedstawia wystarczające wiadomości specjalne do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, uznał apelację za uzasadnioną i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że przywrócił wnioskodawcy D. D. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy począwszy od 1 grudnia 2014r., na stałe.

del. SSO Roman Walewski SSA Małgorzata Aleksandrowicz SSA Małgorzata Woźniak-Zendran