Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Marta Sawińska (spr.)

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r. w Poznaniu

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o dalszą rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 maja 2016 r. sygn. akt VII U 1087/15

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie rozprawy w dniu 13 maja 2016r. i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej.

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 kwietnia 2015 r. o znaku (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., rozpoznając wniosek z dnia 11 lutego 2015 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), odmówił A. S. przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

A. S. w piśmie z dnia 28 kwietnia 2015 r., uzupełnionym w dniu 2 czerwca 2015 r., wywiódł odwołanie od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Poznaniu, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Odwołujący powołał się na skutki zdrowotne wypadku komunikacyjnego w 2009 r., od momentu którego stan jego zdrowia systematycznie się pogarsza, co dokumentuje wynik badania rezonansem magnetycznym.

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko w sprawie.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2016 r. oddalono odwołanie.

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

A. S. ma obecnie (...) lat, z zawodu jest mechanikiem samochodowym, w przeszłości pracował m.in. jako cieśla budowlany.

Odwołujący po raz pierwszy starał się o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w 2000 r. Decyzją z dnia 16 maja 2000 r. organ rentowy odmówił mu jednakże tego prawa uznając, że odwołujący nie jest niezdolny do pracy. Wyrokiem z dnia 16 lutego 2001 r. sygn. VIII U 4990/00, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 16 maja 20)0 r. i przyznał odwołującemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, z przyczyn ortopedyczno – neurologicznych (stan prawego stawu kolanowego po usunięciu łąkotki z uszkodzeniem więzadła krzyżowego), okresowo od 12 stycznia 2001 r. do 30 czerwca 2001 r.

Następnie, wskutek dalszych planowanych zabiegów operacyjnych na prawym stawie kolanowym i związanej z tym dalszej niezdolności do pracy, A. S. był uprawniony do renty na okres do 31 grudnia 2001 r. (decyzja z dnia 5 czerwca 2001 r.) i do 30 kwietnia 2002 r. (decyzją z dnia 24 stycznia 2002 r.). Decyzją z dnia 28 czerwca 2002 r. organ rentowy odmówił odwołującemu dalszej renty. A. S. ponownie zaskarżył decyzję ZUS do Sądu Okręgowego w Poznaniu, który jednakże wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2003 r. sygn. VII U 5236/02 oddalił odwołanie.

W 2009 r. A. S. uległ wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego doznał urazu kręgosłupa i głowy. Po wyczerpaniu okresu świadczenia rehabilitacyjnego, w dniu 23 grudnia 2010 r. A. S. wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do renty. Lekarz Orzecznik ZUS w dniu 3 lutego 2011 r. rozpoznał u wnioskodawcy kręgozmyk na poziomie L4-L5 i wypadnięcie jądra miażdżystego na poziomie L5-S1 z przewlekłą radikulopatią lewostronną, upośledzenie funkcji statycznej i dynamicznej kręgosłupa, zaburzenia adaptacyjne pourazowe o znacznym nasileniu, bóle i zawroty głowy w wywiadzie, otyłość. Lekarz Orzecznik ZUS uznał za konieczne poddanie ubezpieczonego leczeniu neurochirurgicznemu, polegającemu na stabilizacji kręgozmyku i uznał badanego częściowo niezdolnym do pracy na okres 4 lat. Decyzją z dnia 28 lutego 2011 r. ZUS przyznał A. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, okresowo do 28 lutego 2015 r.

W dniu 11 lutego 2015 r. A. S. wystąpił z nowym wnioskiem o przyznanie prawa do renty na dalszy okres. Lekarz Orzecznik ZUS w dniu 11 marca 2015 r. rozpoznał u odwołującego kręgozmyk L4-L5 i dyskopatię L5/S1 z przewlekłym zespołem bólowym kręgosłupa bez istotnej jego dysfunkcji, przebyty uraz głowy i kręgosłupa po wypadku komunikacyjnym w 2009 r. – bez istotnych powikłań, zaburzenia nerwicowe i otyłość. Lekarz Orzecznik ZUS, po przeprowadzeniu badania przedmiotowego i po analizie dokumentacji, stwierdził u badanego pełen zakres ruchomości kręgosłupa, brak zaników mięśniowych, prawidłowe obrysy stawów kończyn górnych i kończyn dolnych, nadpobudliwość, drażliwość i nerwowość, które jednakże nie upośledzają funkcji organizmu i nie czynią A. S. niezdolnym do pracy. W wyniku wniesionego sprzeciwu, A. S. został ponownie poddany badaniu w dniu 25 marca 2015 r. przez Komisję Lekarską ZUS, która jednakże podtrzymała poczynione przez Lekarza Orzecznika ZUS rozpoznanie i nie znalazła podstaw do orzeczenia dalszej niezdolności A. S. do pracy.

Powyższe orzeczenie, stało się podstawą wydania zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji ZUS z dnia 2 kwietnia 2015 r.

U A. S. aktualnie rozpoznaje się sprawność umysłową w granicach normy z dyskretnym wtórnym osłabieniem na podłożu dysfunkcji OUN, organiczne zaburzenia osobowości i zachowania, zespół bólowy kręgosłupa bez istotnego ograniczenia ruchomości, uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego kolana prawego. W aktualnym stadium zaawansowania powyższych schorzeń i nasilenia objawów, A. S. nie jest niezdolny do pracy zgodnie z kwalifikacjami.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, znajdujących się w aktach organu rentowego nr (...) dot. A. S., dokumentacji medycznej odwołującego, złożonej do akt sprawy oraz opinii biegłych sądowych: psychiatry dr n. med. R. G., psychologa mgr A. P., neurologa dr n. med. M. P., ortopedy lek. med. B. M. z dnia 29 czerwca, 1 lipca i 5 sierpnia 2015 r. (k. 17-19v), opinii uzupełniającej lek. med. B. M. z dnia 25 marca 2016 r. (k. 45v). Dokonując oceny materiału dowodowego, Sąd uznał za wiarygodne wszystkie dokumenty, zgromadzone w postępowaniu. Zostały one sporządzone przez uprawnione do tego podmioty, w przewidzianej przez prawo formie. Żadna ze stron nie podważyła ich autentyczności, a Sąd nie znalazł powodów, dla których miałby to uczynić z urzędu.

Dla prawidłowej oceny stanu zdrowia odwołującego, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych. W kwestiach wymagających bowiem wiadomości specjalnych – a taką jest bez wątpienia kwestia istnienia i zaawansowania choroby – winien się Sąd posiłkować biegłymi, nie zaś zajmować stanowisko samodzielnie (por. postanowienie SN z dnia 9 maja 2000 r., IV CKN 1209/00).

Biegli psychiatra i psycholog ocenili, że odwołujący jest psychicznie sprawny. U A. S. nie występuje choroba psychiczna czy też inne ostre i przemijające zaburzenia psychiczne lub deficyty kliniczne w sferze psychicznej oraz poznawczej. Psychologiczne wykładniki organicznego uszkodzenia mózgu są miernie nasilone, bez cech otępiennych, co pozwala na rozpoznanie organicznych zaburzeń osobowości u odwołującego, nie upośledzających sprawności ustroju w stopniu powodującym niezdolność do pracy.

Biegłe ortopeda i neurolog rozpoznały u odwołującego zespół bólowy kręgosłupa, bez istotnego ograniczenia ruchomości, przy zachowanej poprawnej gibkości, bez objawów korzeniowych, chód sprawny. Ucisk struktur nerwowych, widoczny w RM kręgosłupa, nie znajduje jednakże odzwierciedlenia w badaniu przedmiotowym. Biegłe nie stwierdziły istotnych funkcjonalnie zaników mięśniowych, przykurczów stawowych czy zniekształceń kończyn, po czym zgodnie uznały, że obecny stan układu nerwowego i narządu ruchu u Wnioskodawcy, nie narusza w sposób istotny sprawności motorycznej organizmu i nie upośledza wydolności chodu. A. S. nie jest niezdolny do pracy z przyczyn ortopedyczno – neurologicznych. Poprawa stanu zdrowia w porównaniu z okresem poprzednim, wyraża się ustąpieniem zespołu bólowego korzeniowego kręgosłupa lędźwiowego, a w badaniu obrazowym nie obserwuje się progresji zmian, tj. narastania kręgozmyku.

W łącznej i zgodnej opinii zespołu biegłych, A. S. nie jest niezdolny do pracy.

W piśmie procesowym z dnia 21 listopada 2015 r., pełnomocnik odwołującego wniósł sprzeciw do ustaleń biegłych, zwłaszcza ortopedy lek. med. B. M., składając przy tym wniosek o przesłuchanie biegłej na rozprawie. W ocenie pełnomocnika odwołującego, wątpliwości budził rozdźwięk pomiędzy stwierdzeniami zawartymi w rozdziale opinii, dotyczącym badań ortopedycznych a końcową konkluzją opinii. Nadto, wywody opinii są niejasne także w konfrontacji z ekspertyzą, przeprowadzoną w postępowaniu likwidacyjnym na zlecenie (...) S.A. w związku z wypadkiem, jakiego doznał A. S.. Pełnomocnik podniósł, że w opinii tej stwierdzono trwały uszczerbek na zdrowiu poszkodowanego, będący następstwem wypadku drogowego. Na rozprawie w dniu 24 listopada 2015 r. odwołujący podtrzymał stanowisko w sprawie i treść pisma z dnia 23 listopada 2015 r. wskazując przy tym, że lek. med. B. M. opiniowała stan zdrowia odwołującego w sprawie o jednorazowe odszkodowanie w związku z wypadkiem.

W opinii uzupełniającej z dnia 25 marca 2016 r. biegła lek. med. B. M. wyjaśniła, że w opinii z dnia 29 czerwca 2015 r. opisała zespół bólowy kręgosłupa bez istotnego ograniczenia ruchomości i przy zachowanej gibkości, które to nie stanowią odchylenia od stanu prawidłowego, o ile nie towarzyszą im objawy korzeniowe, a w przeprowadzonym w sądzie badaniu, biegła nie stwierdziła u A. S. objawów korzeniowych. Biegła w dalszej części opinii wyjaśniła nadto, że orzekanie o trwałym uszczerbku na zdrowiu opiera się na zupełnie innych przepisach i kryteriach, niż orzekanie o długotrwałej niezdolności do pracy, co więcej trwały uszczerbek na zdrowiu u odwołującego, biegła szacowała w dniu 26 października 2010 r. w odniesieniu do wypadku komunikacyjnego w dniu 12 października 2009 r., czy prawie 5 lat wcześniej, niż badanie sądowo – lekarskie. Tym samym, zarówno odmienne kryteria oceny zdrowia odwołującego wobec rożnych świadczeń jak i upływ czasu powodują, że opinie te różnią się od siebie. Biegła podała, że zmiany stwierdzane w badaniach radiologicznych kręgosłupa, zarówno w okresie około wypadkowym jak i później, mają charakter zmian dyskopatyczno – zwyrodnieniowych, co warunkuje fazowy przebieg choroby w okresami remisji i zaostrzeń w trudnym do przewidzenia czasie trwania i natężeniu. W dniu badania w Sądzie, w odniesieniu do decyzji ZUS, odwołujący nie był osobą częściowo, ani całkowicie niezdolną do pracy.

Sąd ocenił opinie biegłych lekarzy sądowych zgodnie z dyspozycją art. 233§1 k.p.c. To, co odróżnia opinię medyczną od innych dowodów zebranych w sprawie, to szczególne dla niej kryteria oceny, którymi są: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (por. postanowienie SN z 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64).

W ocenie Sądu, opinie medyczne, wydane w niniejszej sprawie, mają charakter kompleksowy i uwzględniają wskazane przez A. S. schorzenia, dając jednocześnie odpowiedź na stawiane w tezie dowodowej pytania. Sporządzone zostały w oparciu o bezpośrednie badania odwołującego, uwzględniają ponadto zebraną w sprawie dokumentację medyczną i wszystkie wyniki badań specjalistycznych.

Sąd nadał pełną moc dowodową niniejszym opiniom biegłych sądowych, bowiem są one przekonujące, obiektywne, logiczne, wewnętrznie spójne i wyczerpujące. Wnioski, będące odpowiedzą na przedstawiony w tezie dowodowej problem, oparte są na wysokim poziomie wiedzy biegłych sądowych w dziedzinach, w których się specjalizują oraz na ich pełnym profesjonalizmie w tej materii. Tym samym, wydane w niniejszym postępowaniu opinie Sąd ocenił, jako w pełni przydatne dla rozstrzygnięcia sporu.

Zdaniem Sądu, brak jest przesłanek dla dyskwalifikowania konkluzji zawartych w opinii biegłych, a co za tym idzie – zasadności i zgodności zawartych w nich wniosków z rzeczywistym stanem rzeczy. Sprawozdanie z przedmiotowego badania i wywiadu od badanego, zawarte w opiniach świadczy o tym, że badanie i analiza dokumentacji medycznej było wnikliwe.

W ocenie Sądu, zarzuty zgłoszone przez pełnomocnika odwołującego w piśmie z dnia 23 listopada 2015 r. i potwierdzone na rozprawie w dniu 24 listopada 2015 r., nie podważyły skutecznie wydanych w sprawie opinii specjalistycznych. Domagając się uzupełnienia opinii przez biegłą lek. med. B. M., pełnomocnik odwołującego przeciwstawił dwie opinie, wydane przez biegłą w ciągu 5 lat, sporządzone jednakże na okoliczność odmiennych kwestii: uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem i długotrwałej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia. Biegła lek. med. B. M. słusznie w opinii uzupełniającej z dnia 25 marca 2016 r. zwróciła stronie odwołującej uwagę, że obie kwestie są regulowane przez odmienne przepisy prawne i zmierzają do uzyskania innych celów: jednorazowego odszkodowania lub świadczenia rentowego, opinie te opierają się zatem na innych wytycznych i przesłankach. Nadto, pełnomocnik odwołującego zarzucał opinii biegłej lek. med. B. M. niespójność w wydanej przez nią opinii, zestawiając opis badania ortopedycznego z ostatecznymi wnioskami opinii, akcentując przebieg osiowy kręgosłupa, miernie wzmożone napięcie mięśni w odcinku lędźwiowym, bólowo ograniczone ruchy kręgosłupa w zakresie zgięcia i zwrotów do boku. Biegła w opinii z dnia 25 marca 2016 r. wyjaśniła, że takie dolegliwości i odchylenia od stanu prawidłowego, w braku objawów korzeniowych, których na badaniu sądowo – lekarskim u A. S. nie stwierdziła, nie skutkują niezdolnością do pracy.

Sąd uznał, że przedmiotem sporu w sprawie było prawo A. S. do renty z tytułu niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz. U. z 2015 r. poz. 887 j.t.), powoływanej dalej jako ustawa emerytalna.

Warunki wymagane do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy, określone są w art. 57 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej. W celu nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy, ubezpieczony musi spełniać łącznie następujące warunki:

1)  być niezdolnym do pracy;

2)  mieć wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3)  niezdolność do pracy musi powstać w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit.a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później, niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Zgodnie z art. 12 ust. 1, 2 i 3 ustawy emerytalnej, osobą niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Ustawodawca precyzuje, iż całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przepis artykułu 13 ust. 1 powołanej ustawy stanowi z kolei, że przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Ustawodawca wskazuje nadto w art. 13 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, iż niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, bądź na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

W myśl art. 59 ust. 1 ustawy emerytalnej osobie, która spełniła warunki określone w art. 57, przysługuje:

1)  renta stała – jeżeli niezdolność do pracy jest trwała,

2)  renta okresowa – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

Z kolei, zgodnie z treścią art. 61 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności – podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty, ubezpieczony stał się ponownie niezdolny do pracy.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż A. S. nie jest aktualnie niezdolny do pracy.

Za takim ustaleniem przemawia przede wszystkim treść opinii medycznych, przygotowanych na zlecenie Sądu przez biegłych z zakresu ortopedii, neurologii, psychiatrii i psychologii, których to ustalenia Sąd przyjmuje jako własne.

Biegli lekarze sądowi w pisemnych opiniach, szczegółowo opisanych powyżej, kategorycznie stwierdzili, iż stan zdrowia odwołującego, w zakresie schorzeń przez nich ocenianych, nie daje podstaw do orzeczenia niezdolności do pracy. U odwołującego rozpoznano zespół bólowy kręgosłupa w związku ze zmianami dyskopatyczno – zwyrodnieniowymi, tj. chorobę o charakterze remisji i zaostrzeń o trudnym do przewidzenia czasie trwania i natężeniu. Funkcja narządu ruchu jest jednakże u odwołującego zachowana. Odwołujący nie prezentuje znacznie wzmożonego napięcia mięśni przykręgosłupowych, a jedynie mierne, nadto zaników mięśniowych, przykurczów stawowych, nie stwierdza się także u niego objawów zespołu korzeniowego. Odwołujący nie jest obecnie niezdolny do pracy.

Sąd doszedł tym samym do przekonania, że wszelkie sporne okoliczności związane z ustaleniem u A. S. niezdolności do pracy, zostały wyczerpująco i kompleksowo wyjaśnione przez biegłych w pisemnych opiniach, sporządzonych na zlecenie Sądu oraz, że odwołujący nie spełnia warunków, określonych w art. 57 i art. 61 ustawy emerytalnej do przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd nie może – wbrew opinii biegłych, dostarczających sądowi wiedzy specjalistycznej i koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe, (w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia związanych z nimi dolegliwości, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia, bądź braku takiej zdolności) – oprzeć się na własnym przekonaniu, zasadach logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, które to kryteria ze zrozumiałych względów, nie obejmują specjalistycznej wiedzy medycznej ( vide wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2000 r., II UKN 498/99 i z dnia 7 lipca 2005 r., II UK 277/04, oraz powołane w nim orzecznictwo).

Sąd nie ograniczył A. S. w możliwości składania wniosków dowodowych i miał na uwadze, że w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych, nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe (art. 473 k.p.c.). Odwołujący jednakże z tych uprawnień nie skorzystał.

Z tego względu Sąd Okręgowy uznał, że nie ma podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 2 kwietnia 2015 r. i na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz przepisu art. 477 ¹⁴§1 k.p.c., oddalił wniesione odwołanie.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiódł ubezpieczony, zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, domagając się uchylenia wydanego w sprawie wyroku, zniesienia postępowania dotkniętego nieważnością oraz przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuty apelacji objęły zaistnienie nieważności postępowania ujętej w art.379 pkt. 5 k.p.c. poprzez naruszenie art.133§3 k.p.c. z uwagi na niedoręczenie zawiadomienia o rozprawie wraz z opinią biegłej pełnomocnikowi strony odwołującej się co uniemożliwiło ustosunkowanie się do zebranego materiału dowodowego i przedwczesne zamknięcie rozprawy.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego jest w pełni uzasadniona.

Zgodnie z brzmieniem art. 378 § 1 k.p.c. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

W myśl art.379 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi:

1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;

3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;

4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;

5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;

6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Analiza przebiegu postępowania pierwszo instancyjnego wskazuje na zasadność postawionych w apelacji zarzutów. W sprawie mamy do czynienia z nieważnością postępowania uregulowaną w art.379 pkt 5 k.p.c.

W sprawie wydano opinię biegłych psychiatry, psychologa, ortopedy i neurologa. Czynności biegłych zakończono 15 października 2015 r. Wyznaczono zarządzeniem termin rozprawy na 24 listopada 2015 r., wezwano odwołującego przy doręczeniu odpisu odpowiedzi na odwołanie i odpisu opinii biegłych. Strona działała wówczas w procesie samodzielnie. Odwołujący skutecznie odebrał wezwanie w dniu 27.10.2015 r. Profesjonalny pełnomocnik zgłosił swój udział w sprawie po stronie ubezpieczonego w dacie 23 listopada 2015 r. wnosząc dodatkowo pismo procesowe zawierające zarzuty do złożonej w sprawie opinii biegłych. Na rozprawie 24 listopada 2015 r. w obecności odwołującego i jego pełnomocnika sąd postanowił o uzupełnieniu postępowania dowodowego poprzez zlecenie biegłej ortopedzie pisemne odniesienie się do zarzutów ubezpieczonego. W dniu 29 marca 2016 r. biegła sporządziła żądana opinię uzupełniającą. Zarządzeniem wyznaczono termin rozprawy na 13 maja 2016 r., przy wezwaniu odwołującego i doręczeniu mu odpisu opinii uzupełniającej biegłej. Wezwanie dwukrotnie awizowano. Na rozprawie 13.05.2016 r. wydano wyrok kończący postępowanie pierwszo instancyjne.

W tym stanie rzeczy nie budzi wątpliwości sądu II instancji, że doszło w sprawie do nieważności postępowania w zakresie rozprawy z dnia 13 maja 2016 r., polegającej na pozbawieniu możności obrony po stronie ubezpieczonego, co wyczerpuje przesłankę z art.379 pkt 5 k.p.c.

W judykaturze Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy strona procesu, wbrew swej woli, zostaje faktycznie pozbawiona możności działania (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1961 r., 3 CR 953/60, „Nowe Prawo” 1963 nr 1, s. 117; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1999 r., II PR 371/65, OSNCP 1966 nr 10, poz. 172; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1999 r., II CKN 318/98, niepublikowany). Przytoczona podstawa nieważności postępowania jest spełniona, jeżeli z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, których nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji, strona nie mogła - wbrew swej woli - brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 10 czerwca 1974 r., II CR 155/74, OSPiKA 1975 z. 3, poz. 66; z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999 nr 5, poz. 41 - dodatek; z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000 nr 12, poz. 220; z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 822/0; niepublikowane; z dnia 28 listopada 2002 r., II CKN 399/01, niepublikowane i z dnia 22 maja 2014 r., IV CSK 545/13, niepublikowane). Sytuacja taka zachodzi zaś m.in., gdy wady zawiadomienia o terminie rozprawy, jedynej albo bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia, uzasadniały odroczenie rozprawy, a sąd rozpoznał sprawę i wydał orzeczenie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 lipca 1974 r., II CR 331/74, OSNC 1975 nr 5, poz. 84; z dnia 15 stycznia 1999 r., II CKN 139/98, z dnia 6 marca 2002 r., III RN 12/01, niepublikowany; z dnia 8 stycznia 2004 r., I CK 19/03, niepublikowany; z dnia 15 grudnia 2006 r., I PK 122/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 325; z dnia 7 lutego 2013 r., II CSK 325/12, niepublikowany).

Bez wątpienia w sprawie doszło do skutecznego ustanowienia przez ubezpieczonego pełnomocnika do występowania w sprawie . Zgodnie z art. 133§3 k.p.c. jeżeli ustanowiono pełnomocnika procesowego lub osobę upoważnioną do odbioru pism sądowych, doręczenia należy dokonać tym osobom.

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniach mają charakter obligatoryjny, co oznacza, że wiążą zarówno sąd, jak i strony, wyłączając wszelką swobodną dyspozycję stron, co do sposobu doręczania przesyłek sądowych. Z jednolicie ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że przepis art. 133 § 3 k.p.c. ma zastosowanie także wtedy, gdy sama strona zgłosi wniosek o doręczenie pisma (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2005 r., I CZ 20/05). Doręczenie pisma sądowego lub procesowego samej stronie, a nie ustanowionemu przez nią pełnomocnikowi oznacza naruszenie przepisów postępowania. Przyjęte przez judykaturę rozumienie przywołanego przepisu, jak i pozostałych stanowiących model doręczeń, podyktowane jest ujednoliceniem tej instytucji procesowej, gdyż prawidłowe doręczenie ma fundamentalne znaczenie dla rozpoczęcia biegu terminów do dokonania określonych czynności.

Trybunał Konstytucyjny, akceptując te zapatrywania na tle stosowania art. 133 § 3 KPC, w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2011 r., TS 216/09 (OTK-B 2011, nr 3, poz. 233), stwierdził że przyjęcie określonego standardu związanego z doręczeniami, będącego odejściem od zasady rozporządzalności formalnej, rozumianej jako rozporządzanie przez uczestników postępowania poszczególnymi czynnościami, stanowi gwarancję prawidłowości doręczeń, gdyż pozostawienie w tym zakresie swobody stronom nie pozwalałoby sprostać potrzebom praktyki. Zamierzeniem ustawodawcy było wyeliminowanie wszelkich rozbieżności w doręczaniu pism, zatem sąd doręcza pisma ustanowionemu pełnomocnikowi także w sytuacji, gdy o doręczenie wystąpiła sama strona.

Unormowanie zawarte w art. 133 § 3 k.p.c. wiąże zarówno sąd jak i same strony, które jedynie przez cofnięcie pełnomocnictwa lub jego wyraźne ograniczenie, albo upoważnienie określonej osoby do odbioru pism mogą uniknąć doręczenia przez sąd pisma do rąk osób w tym przepisie wymienionych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1993 r., III CRN 30/93, OSNC 1994 nr 7-8, poz. 160).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Okręgowy nieprawidłowo doręczył wezwanie na rozprawę w dniu 13 maja 2016 r. na ręce ubezpieczonego, z całkowitym pominięciem osoby jego pełnomocnika.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 2013 r., IV CSK 119/13 wskazał, że „istotą pełnomocnictwa procesowego jest bezpośrednie zastępstwo strony w wykonywaniu czynności procesowych, oparte na założeniu, że czynności procesowe pełnomocnika wywołują natychmiast skutek prawny dla mocodawcy. Pominięcie doręczenia zawiadomienia o rozprawie pełnomocnikowi doprowadziło w sposób niewątpliwy do pozbawienia strony możności obrony. Jest to tym bardziej oczywiste, że w stosunku do strony nastąpiło doręczenie zastępcze, ubezpieczony w jego efekcie w ogóle nie wiedział o wyznaczonym terminie posiedzenia jawnego w sprawie. Nie doszło do doręczenia ani jemu ani jego pełnomocnikowi odpisu opinii uzupełniającej sporządzonej na zlecenie sądu orzekającego przez biegłą z zakresu ortopedii.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji zgodnie z brzmieniem art.386§2 k.p.c., przy zniesieniu postępowania sądowego w zakresie dotkniętym nieważnością.

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Jolanta Cierpiał

SSA Marta Sawińska