Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska (spr.)

Sędziowie: SSA Katarzyna Wołoszczak

del. SSO Małgorzata Woźniak-Zendran

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2016 r. w Poznaniu

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 5 sierpnia 2015 r. sygn. akt VII U 4904/14

oddala apelację.

del. SSO Małgorzata Woźniak-Zendran

SSA Marta Sawińska

SSA Katarzyna Wołoszczak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 sierpnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., odmówił M. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Podstawę faktyczną decyzji stanowiło orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 24 lipca 2014 roku, w którym stwierdzono, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy. Jednocześnie organ rentowy stwierdził, że udowodniony staż pracy w Polsce i na terenie Niemiec wynosi 18 lat, 5 miesięcy i 2 dni (w tym 89 miesięcy potwierdzonych przez niemiecką instytucję ubezpieczeniową).

M. S. w ustawowo przewidzianym trybie i terminie wniosła odwołanie wskazując, że czuje się pokrzywdzona orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 5 sierpnia 2014 roku, ponieważ w związku z jej stanem zdrowia leczy się od czterech lat i nie nadaje się do pracy. Po nieudanej terapii i licznych pobytach w szpitalach w Niemczech odwołująca kontynuuje leczenie w Polsce.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Opolu postanowieniem z dnia 6 października 2014 roku w sprawie V U 2333/14 stwierdził swą niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu.

Na posiedzeniu wyjaśniającym w dniu 19 stycznia 2015 roku odwołująca M. S. oświadczyła, że odwołuje się od decyzji z dnia 5 sierpnia 2014 roku i nie zgadza się z orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 24 lipca 2014 roku, ponieważ jest niezdolna do pracy z przyczyn psychiatrycznych.

Wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt VII U 4904/14 zmienił zaskarżoną decyzję w całości i przyznał M. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy poczynając od 12 marca 2013 r. na okres 5 lat.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

Odwołująca M. S. (zd. J.) urodziła się w dniu (...), z zawodu jest nauczycielem wychowania fizycznego. Od dnia 1 września 1990 roku do 31 sierpnia 1992 roku pracowała w Szkole Podstawowej Nr (...) w R. na stanowisku nauczyciela pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 1 września 1992 roku do 31 sierpnia 2001 roku odwołująca pracowała w Szkole Podstawowej im. (...) E. B. w B. na stanowisku nauczyciela (stosunek pracy ustał na podstawie art. 23 ust.1 pkt 1 Karty Nauczyciela). W okresie od 17 października 1995 roku do 20 października 1995 roku, od 13 listopada 1996 roku do 15 listopada 1995 roku, od 29 lutego 1996 roku do 31 grudnia 1996 roku, od 1 stycznia 1997 roku do 28 lutego 1997 roku, od 6 kwietnia 1998 roku do 8 kwietnia 1998 roku, od 11 września 1998 roku do 13 listopada 1998 roku, od 14 maja 1999 roku do 27 maja 1999 roku, od 16 października 2000 roku do 29 października 2000 roku odwołująca pobierała zasiłki chorobowe. Od 1 marca 1997 roku do 28 lutego 1998 roku korzystała z urlopu dla poratowania zdrowia. Od 1 października 1995 roku do 5 lipca 1996 rok odwołująca pracowała w Ośrodku (...) w R., jako instruktor sportu – ratownik.

Decyzją z dnia 16 grudnia 1996 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. przyznał odwołującej świadczenie rehabilitacyjne na okres od 25 listopada 1996 roku do 21 sierpnia 1997 roku w pełnej wysokości w związku z wypadkiem przy pracy.

Od 1 lutego 2004 roku do 31 grudnia 2004 roku, od 1 stycznia 2005 roku do 20 czerwca 2008 roku, od 1 lipca 2008 roku do 30 czerwca 2011 roku (7 lat i 5 miesięcy) odwołująca pracowała w Niemczech jako instruktorka pływania dla dzieci i przez jeden rok uczyła w niemieckiej szkole wychowania fizycznego.

W dniu 10 października 2013 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. Wydziału (...) - jednostki wyznaczonej przez Prezesa ZUS do wypłaty świadczeń dla osób mieszkających w Niemczech wpłynęła dokumentacja, w której niemiecka instytucja ubezpieczeniowa potwierdziła okresy ubezpieczenia na swoim terytorium w wymiarze 89 miesięcy i poinformowała, że odwołująca ma ustalone prawo do renty. Organ rentowy ustalając przebieg ubezpieczenia w Polsce i na terenie Niemiec uznał za udowodnione 18 lat, 5 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych w tym 16 lat i 8 miesięcy okresów składkowych oraz 1 rok, 9 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych.

W dniu 12 marca 2013 roku M. S. wystąpiła do pozwanego organu rentowego o ustalenie prawa do polskiej renty z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 3 czerwca 2014 roku, po zanalizowaniu przetłumaczonej dokumentacji lekarzy niemieckich i rozpoznaniu choroby afektywnej dwubiegunowej, stwierdził, że odwołująca nie jest długotrwale niezdolna do pracy w jakimkolwiek stopniu. Nie ma także podstaw do orzekania niezdolności do samodzielnej egzystencji. Po rozpoznaniu sprzeciwu wniesionego przez odwołującą Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 24 lipca 2014 roku podtrzymała ustalenia Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 3 czerwca 2014 roku uznając, że obecnie stabilny obraz choroby nie powoduje naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym ograniczenie zdolności do pracy w znaczeniu rentowym. Ewentualne zaostrzenia objawów choroby powinny być leczone w ramach czasowej niezdolności do pracy.

W dniu 5 sierpnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wydał zaskarżoną decyzję, od której ubezpieczona złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego w Poznaniu.

M. S. przeszła w 1999 roku epizod psychotyczny z powodu, którego przebywała na leczeniu psychiatrycznym. Do wystąpienia kolejnego epizodu psychotycznego doszło w kwietniu 2010 roku podczas podróży. W latach 2010-2013 odwołująca była leczona i hospitalizowana psychiatrycznie w Niemczech z rozpoznaniem ostrych zaburzeń psychotycznych z objawami schizofrenii, zespołu stresu pourazowego, epizodu maniakalnego, zaburzeń afektywnych dwubiegunowych z epizodem mieszanym, zaburzeń schizoafektywnych typu maniakalnego, choroby afektywnej dwubiegunowej z epizodem depresyjnym bez objawów psychotycznych. Od października 2013 roku odwołująca kontynuuje leczenie w Polsce w prywatnym gabinecie psychiatrycznym z rozpoznaniem zaburzenia schizoafektywne, typ depresyjny. Począwszy od 28 lutego 2014 roku odwołująca systematycznie jeden raz w tygodniu korzysta z psychoterapii indywidualnej z powodu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych typu depresyjnego i uzależnienia od nikotyny. Proces psychoterapeutyczny przebiega prawidłowo, pomimo, że postępy pacjentki są bardzo powolne i zmienne. W okresie od 18 lipca 2014 roku do 13 sierpnia 2014 roku odwołująca była hospitalizowana psychiatrycznie w Szpitalu (...) w K. z rozpoznaniem zaburzeń schizoafektywnych typu depresyjnego. Ostatnia hospitalizacja miała miejsce w (...) w M. od 23 października 2014 roku do 5 grudnia 2014 roku z rozpoznaniem epizodu ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.

Czyniąc ustalenia w spornej kwestii, czy odwołująca jest częściowo bądź całkowicie niezdolna do pracy, od kiedy i na jaki czas, Sąd dopuścił dowód z opinii zespołu biegłych psychiatry R. G. i psychologa A. P., którzy w pisemnej opinii z dnia 11 lutego 2015 roku, po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną i orzeczniczą zgromadzoną w aktach sprawy i w aktach rentowych oraz po przeprowadzeniu badania podmiotowego i przedmiotowego stwierdzili, że odwołująca jest całkowicie niezdolna do pracy na okres pięciu lat od 21 maja 2010 roku, tj. od chwili podjęcia leczenia szpitalnego psychiatrycznego w Niemczech z rozpoznaniem epizodu maniakalnego. Odwołująca była po tej dacie wielokrotnie leczona psychiatrycznie, szpitalne, również na podstawie rozporządzenia sądowego, ostatnio w 2014 roku w (...) w M.. Jak wynika z analizy dostępnej dokumentacji lekarskiej przebieg rozpoznanych zaburzeń depresyjnych jest ciężki i często powikłany ostrymi zaburzeniami psychotycznymi. Rokowanie, co do zdrowia jest u odwołującej niepewne. Różnicowanie diagnostyczne między psychozą schizoafektywną a chorobą afektywną dwubiegunową z objawami psychotycznymi nie ma klinicznego ani orzeczniczego znaczenia, obie te choroby orzeczniczo skutkują tak samo.

W pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 23 maja 2015 roku biegli stwierdzili, że odwołująca jest całkowicie niezdolna do pracy z przyczyn psychopatologicznych od daty złożenia wniosku, tj. od 12 marca 2013 roku na okres pięciu lat, natomiast od chwili podjęcia leczenia szpitalnego specjalistycznego, tj. od 21 maja 2010 roku datuje się „początek inwalidztwa bez orzekania niezdolności do pracy”.

Mając na względzie powyżej ustalony w sprawie stan faktyczny, a także treść art. 57 ust 1 i art. 58 w zw. z art. 12 ust 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku poz. 1440), Sąd Okręgowy wskazał, że zasadniczą kwestią sporną w przedmiotowej sprawie stanowiło ustalenie czy z powodu naruszenia sprawności organizmu odwołująca jest częściowo lub całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej w zawodzie nauczyciela wychowania fizycznego, jeżeli tak, to, na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej owej niezdolności, a w związku z tym, czy pozwany odmawiając prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy dokonał prawidłowej oceny sprawności organizmu odwołującej, biorąc pod uwagę możliwość wykonywania dotychczasowej pracy przy uwzględnieniu jej rodzaju i charakteru, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych odwołującej.

Bezsporne pomiędzy stronami było to, iż odwołująca M. S. udowodniła okresy zatrudnienia w kraju i za granicą w łącznym wymiarze 18 lat, 5 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych w tym 16 lat i 8 miesięcy okresów składkowych oraz 1 rok, 9 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych. Niemiecka instytucja ubezpieczeniowa potwierdziła okres ubezpieczenia odwołującej na terenie Niemiec w wymiarze 7 lat i 5 miesięcy (89 miesięcy). Sąd Okręgowy zaliczył do okoliczności bezspornych także to, że w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, tj. od 12 marca 2003 roku do 11 marca 2013 roku odwołująca udowodniła 7 lat i 5 miesięcy okresów ubezpieczenia na terenie Niemiec.

Sporną kwestię Sąd Okręgowy wyjaśnił w oparciu o pisemną opinię biegłych lekarzy sądowych z zakresu psychiatrii i psychologii. Opinia biegłych wraz z opinia uzupełniającą pozwoliła Sądowi Okręgowemu ustalić, że odwołująca spełniła warunki do przyznania świadczenia rentowego na datę powstania niezdolności do pracy ustaloną przez biegłych sądowych, tj. na dzień 21 maja 2010 roku. Na podstawie opinii biegłych psychiatry i psychologa Sąd Okręgowy ustalił bowiem, że rozpoznane u odwołującej: psychoza schizoafektywna, choroba afektywna dwubiegunowa z okresowymi zaburzeniami psychotycznymi, zaburzenia depresyjne powodują, że odwołująca jest całkowicie niezdolna z przyczyn psychopatologicznych. Co istotne, biegli nie stwierdzili u odwołującej poprawy stanu zdrowia, zaznaczyli, że przebieg zaburzeń depresyjnych ma ciężki przebieg powikłany ostrymi zaburzeniami psychotycznymi. Sąd nie podzielił zatem stanowiska pozwanego, że od 21 maja 2010 roku nie można datować powstania u odwołującej całkowitej niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy wskazał także, że z dniem 23 września 2012 roku na mocy ustawy z 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2011 roku Nr 187, poz. 112) do art. 58 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 roku poz. 1440 ze zm.) został dodany ust. 4, zgodnie, z którym art. 58 ust. 2 ustawy nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy wynoszący dla kobiety, co najmniej 25 lat. Zgodnie zatem ze znowelizowanym stanem prawnym warunku wykazania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego nie musi spełniać ubezpieczona kobieta całkowicie niezdolna do pracy, który legitymuje się okresem składkowym w wymiarze 30 lat. Jednakże przepis ten nie ma zastosowania do osób, które warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy, spełniły przed jego wejściem w życie tzn. przed 23 września 2011 roku.

Analizując sytuację odwołującej Sąd Okręgowy stwierdził, iż należy przyjąć powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 roku (I UZP 5/05 M.P.Pr z 2006 roku Nr 8 poz.442), że ustawodawca w stanie prawnym obowiązującym przed 23 września 2011 roku zrezygnował nie tylko z wymagania, aby niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3, ale ponadto określił w sposób szczególny, wymagany dla nabycia prawa do renty, okres składkowy i nieskładkowy oraz stopień niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy wskazał, że podziela pogląd, iż ubezpieczony niespełniający warunków do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy określonych w art. 57 ust. 1 pkt 2 i pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który został uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy przed dniem wejścia w życie zmiany przewidzianej w art. 1 pkt 1 ustawy z 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. przed 23 września 2011 roku, nie musi wykazywać posiadania okresów składkowych w wymiarze określonym w art. 58 ust. 4 tej ostatniej ustawy. W przedmiotowej sprawie odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do renty w dniu 12 marca 2013 roku, jednak ustawowe przesłanki warunkujące nabycie prawa spełniła, jak podniesiono wyżej, przed dniem 21 maja 2010 roku. Złożenie przez ubezpieczoną wniosku o rentę po zmianie przepisów nie przekreśla zatem jej uprawnień do tego świadczenia.

W rezultacie Sąd Okręgowy ustalił, że odwołująca spełniła wszystkie wymagane warunki do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, określone w art. 57 ustawy z dnia 17 rudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwzględnieniem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L z dnia 30 kwietnia 2004 roku Nr 166) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącym wykonywania rozporządzenia Rady (WE) Nr 883/2004 (Dz. Urz. UE. L. 09.284.1 z dnia 30 października 2009) w związku z wykazaniem polskich i niemieckich okresów ubezpieczenia. W niniejszej sprawie odwołująca jak wynika z opinii biegłych legitymuje się bowiem istnieniem całkowitej niezdolności do pracy od 21 maja 2010 roku oraz posiada 18 lat, 5 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych. W ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. od 21 maja 2000 roku do 20 maja 2010 roku odwołująca wykazała 7 lat, 7 miesięcy i 12 dni okresów ubezpieczenia na terenie Niemiec i Polski.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uznał odwołanie M. S. za zasadne i tym samym zmienił zaskarżoną decyzję w całości i przyznał odwołującej prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, poczynając od 12 marca 2013 r. (zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) na okres 5 lat.

Apelację od całości rozstrzygnięcia wywiódł pozwany organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.. Organ rentowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie doszło do następujących naruszeń:

- art. 57 i art. 58 w zw. z art. 12 ust 2 i art. 14 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wnioskodawczyni ma prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 12.03.2013 r. na okres 5 lat;

- art. 285 § 1 i art. 286 oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i błędną wykładnie i ustalenie, że opinia biegłego psychiatry z dnia 11.02.2015 r. była wyczerpująca oraz należycie uzasadniona i mogła stanowić podstawę do poczynionych ustaleń i rozstrzygnięcia w sprawie.

W uzasadnieniu apelacji, organ rentowy podkreślał, iż w jego ocenie w przypadku wnioskodawczyni nie ma potrzeby stosowania art. 58 ust 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż wnioskodawczyni udowodniła wymagany okres składkowy i nieskładkowy 5 lat zarówno przed dniem 12.03.2013 r., jak i przed dniem 21.05.2010 r. Wnioskodawczyni nie spełnia jedynie wymogu powstania niezdolności do pracy w okresie 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia, albowiem wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego, niezdolność odwołującej do pracy powstała w dni 12.03.2013 r., a nie w dniu 21.05.2010 r.

Mając na uwadze powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości oraz oddalenie odwołanie ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy przywołał właściwe przepisy prawa materialnego, pod kątem, których - z uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należałoby rozważyć odwołanie wniesione przez M. S..

W świetle przepisu art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku poz. 1440 – dalej ustawa emerytalna), renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, wskazanych w ustawie, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Stosownie do art. 57 ust. 2 ustawy, przepisu art. 57 ust. 1 pkt 3, a zatem wymogu powstania niezdolności do pracy w czasie ubezpieczenia lub następującym po nim okresie ochronnym, nie stosuje się do osoby, która udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolna do pracy.

Zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie, co najmniej 5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Okres ten w myśl ust.2 powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (art. 58 ust. 2 ustawy). Wymogu tego nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący, co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 58 ust. 4).

Pojęcie osoby niezdolnej do pracy definiuje przepis art. 12 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej wskazując, że całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania, co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji. Uwzględnia się również możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Z uwagi na zarzuty podniesione w apelacji, Sąd Apelacyjny wskazuje, że zasadniczą kwestią sporną w przedmiotowej sprawie, było ustalenie, od kiedy wnioskodawczyni w związku z występującymi u niej schorzeniami, stała się osobą niezdolną do pracy.

Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o opinię biegłych, że odwołująca od dnia 21 maja 2010 r. jest całkowicie niezdolna do pracy. W tym zakresie ustalenia Sądu Okręgowego poczynione w oparciu o opinię biegłych zakwestionował organ rentowy, który wskazał, iż w jego ocenie z treści opinii biegłych wynika, iż całkowita niezdolność odwołującej do pracy powstała dopiero w dniu 12.03.2013 r. Wskazana przez biegłych data 21.05.2010 r. (przyjęta przez Sąd Okręgowy, jako data powstania niezdolności do pracy), stanowi natomiast zgodnie z określeniem użytym przez biegłych datę „początku inwalidztwa bez orzekania o niezdolności do pracy”. Tym samym nie sposób było, zdaniem organu rentowego, przyjąć, iż data ta wskazuje na początek powstania u odwołującej całkowitej niezdolności do pracy. Jako początek powstania u odwołującej całkowitej niezdolności do pracy należało zdaniem organu rentowego przyjąć dzień 12.03.2013 r., a przyjęcie tej daty winno skutkować odmową przyznania wnioskodawczyni prawa do świadczenia rentowego, albowiem wbrew regulacji zawartej w art. 57 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy emerytalnej, niezdolność odwołującej do pracy, powstała później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia, tj. od dnia 30.06.2011 r. (data zakończenia pracy w Niemczech).

Jest oczywiste dla Sądu Apelacyjnego, że ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy, czy też kwestie dotyczące ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, wymagają z reguły wiadomości specjalnych - opinii biegłego z zakresu medycyny (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2009 r., II UK 106/09, LEX nr 558589). Stąd też ocena sądu w tym zakresie musiała znaleźć i jak najbardziej w przedmiotowej sprawie znalazła, oparcie w dowodzie z opinii biegłych lekarzy o specjalnościach adekwatnych do stwierdzonych u wnioskodawczyni schorzeń.

Sąd Okręgowy na podstawie treści opinii biegłych lekarzy sądowych ustalił, że odwołująca od dnia 21 marca 2010 r. jest osobą niezdolną do pracy. Z ustaleniami tymi, Sąd Apelacyjny się zgadza i wskazuje, że argumenty podnoszone przez organ rentowy w apelacji, jakoby Sąd Okręgowy niesłusznie przyjął tą datę, jako datę powstania u odwołującej niezdolności do pracy, są w ocenie Sądu odwoławczego lakoniczne i nieuzasadnione. Zauważyć należy, iż biegli w opinii konkretnie określili od kiedy w ich ocenie można mówić, że odwołująca jest osobą niezdolną do pracy, tj. od dnia 21.03.2010 r. – dnia w którym odwołująca po raz pierwszy z powodu występujących u niej schorzeń była hospitalizowana. Po tym zdarzeniu, jak wskazali biegli, odwołująca była wielokrotnie leczona psychiatrycznie i jej rokowania, co do zdrowia w ocenie biegłych były niepewne.

Apelujący traci z pola widzenia, że treść opinii uzupełniającej wydanej przez biegłych z dnia 23.05.2015 r. stanowi odpowiedź na zarządzenie Sądu Okręgowego z dnia 30.04.2015 r., którym to zarządzeniem Sąd zobowiązał biegłych do „sprecyzowania opinii poprzez wskazanie na jaki okres odwołująca jest całkowicie niezdolna do pracy, skoro wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy złożyła w dniu 12.03.2013 r.”. W odpowiedzi na to zarządzenie biegli wskazali, że od tej daty w ich ocenie odwołująca jest niezdolna do pracy na okres 5 lat. Nie zmienia to jednak okoliczności, że niezdolność do pracy odwołującej powstała na długo przed dniem 12.03.2013 r., tj. przed dniem złożenia wniosku o przyznanie prawa do świadczenia rentowego. Wynika to z dalszej treści opinii uzupełniającej z dnia 23.05.2015 r. Biegli w ocenie Sądu odwoławczego nie zmienili zatem daty powstania niezdolności odwołującej do pracy, której początek związany był z momentem podjęcia przez odwołującą specjalistycznego leczenia w dniu 21.05.2010 r. Wprawdzie biegli użyli nieobowiązującego już sformowania, tj. „inwalidztwa”, jednakże użycie błędnego określenia nie zmienia w ocenie Sądu Apelacyjnego istoty sprawy i treści opinii, z której jednoznacznie wynika , że od dnia 21.05.2010 r. odwołująca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny wskazuje, że w całości zgadza się z dokonaną przez Sąd Okręgowy oceną sporządzonej w przedmiotowej sprawie opinii biegłych lekarzy sądowych, albowiem odpowiadała ona wymogom określonym w art. 285 § 1 k.p.c. Istotne jest, że przedmiotowa opinia została sporządzona fachowo i wnioski końcowe zawarte w jej treści zostały umotywowane w sposób należyty, logiczny i spójny. Biegli wydali opinię w oparciu o analizę całokształtu zgromadzonej dokumentacji medycznej, jak i w oparciu o podmiotowe i przedmiotowe badanie odwołującej. W ocenie Sądu Apelacyjnego, biegli wydali opinie, która jest przekonywująca, obiektywna, logiczna i przede wszystkim wewnętrznie spójne. Sporządzona opinia mogła zatem stanowić podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny wskazuje, że jeśli w sprawach, w których Sąd obowiązany jest zasięgnięcia opinii biegłych specjalistów, uzyskuje opinię, która jest spójna, logiczna i w całości odpowiada na zakreślony przez Sąd problem, to nie jest on zobowiązany do powoływania innego zespołu biegłych w sytuacji, gdy strona nie jest przekonana do jej treści, albo, gdy jej treść nie jest korzystna dla jednej ze stron. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu (por. wyrok z dnia 19 maja 1998 r., II UKN 55/98, OSNAPiUS 1999 Nr 10, poz. 351). Sąd ma obowiązek dopuszczenia (również z urzędu - art. 232 § 2 k.p.c.) dowodu z dalszej opinii tylko wówczas, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wtedy, gdy opinia, którą dysponuje, zawiera istotne luki, gdyż nie odpowiada na postawione tezy dowodowe, jest niejasna, czyli nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna, tj. gdy przedstawiona przez biegłych analiza nie pozwala organowi orzekającemu skontrolować ich rozumowania co do trafności wniosków końcowych. Sąd może, a wręcz ma obowiązek zastosowania art. 286 k.p.c., poprzez zażądanie ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie lub - w razie potrzeby - zażądania dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych, wówczas gdy opinia biegłych wywołuje u sądu uzasadnione wątpliwości z uwagi na występujące w niej błędy, sprzeczności lub inne wady, (por. wyroki z dnia 16 września 2009 r., I UK 102/09, Lex nr 537027 i z dnia 14 stycznia 2011 r., II UK 160/10, Lex nr 786386 oraz przywołane w nich orzecznictwo). W innym razie, jeśli opinia sporządzona przez biegłych spełnia powyższe wymogi, to musi się ostać i nie ma potrzeby powoływania nowego zespołu biegłych, czy też nie ma potrzeby dodatkowego słuchania biegłych na rozprawie, tylko dlatego, że strona nie zgadza się z treścią opinii i stanowiskiem biegłych w niej zawartym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z jednoznaczną, spójną i należycie uzasadnioną opinią zatem, z uwagi na powyższe, Sąd odwoławczy nie dopatrzył się potrzeby zwracania się po raz kolejny do biegłych o to, aby złożyli ustne, bądź pisemne wyjaśnienia sporządzonej opinii. Z tego powodu podnoszony przez organ rentowy zarzut naruszenia art. 285 § 1 i art. 286 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. nie mógł się ostać. Raz jeszcze Sąd Apelacyjny podkreśla, że sporządzona w sprawie opinia biegłych z dnia 11.02.2015 r. wraz z opinia uzupełniającą z dnia 23.05.2015 r. spójnie ocenia stan zdrowia odwołującej i w całości wyczerpuje potrzebę dowodową. Istotne jest to, że opinia odpowiadała w sposób kompleksowy na zakreśloną przez Sąd Okręgowy kwestię sporną. Sąd odwoławczy wskazuje zatem, że w jego ocenie Sąd Okręgowy dokonał wnikliwej oceny sporządzonej na potrzeby przedmiotowego postępowania opinii biegłych i nie dopatrzył się w tej ocenie żadnych naruszeń w szczególności nie doszło do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wynikającej z treścią art. 233 § 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny stwierdza, iż zasadnie Sąd Okręgowy określił datę powstania niezdolności odwołującej do pracy na 21 maja 2010 r. Skoro zatem odwołująca legitymuje się istnieniem całkowitej niezdolności do pracy (od 21 maja 2010 roku) oraz posiada 18 lat, 5 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych, to z uwagi na to, że w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. od 21 maja 2000 roku do 20 maja 2010 roku wykazała 7 lat, 7 miesięcy i 12 dni okresów ubezpieczenia na terenie Niemiec i Polski, należało jej przyznać prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Od dnia 21.05.2010 r. odwołująca spełniała bowiem warunki określone w art. 57 ust 1 ustawy emerytalnej do przyznania jej prawa do renty, pozostawała wówczas zresztą w ubezpieczeniu. Jednakże wobec tego, że M. S. złożyła wniosek o przyznanie świadczenie dopiero w marcu 2013 r., prawo do wypłaty świadczenia należało jej przyznać właśnie od tej daty. Jest to zgodne z treścią art. 129 ustawy emerytalnej, który stanowi, że świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Ogólną zasadą prawa emerytalno-rentowego jest bowiem to, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury/renty, tj. od dnia spełnienia ustawowych warunków, lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Czym innym jest bowiem data nabycia prawa do świadczenia, a czym innym data podjęcia jego wypłaty. Reguła powyższa wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, tj. za okres po nabyciu prawa, a przed złożeniem wniosku, co uzasadnia się zapobieganiem powstawaniu zjawiska kapitalizacji świadczeń. Prawo do świadczenia może być realizowane dopiero po zgłoszeniu do właściwego organu rentowego wniosku o przyznanie prawa. Inicjatywa należy zawsze do ubezpieczonego (por. wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 stycznia 2006 r., III AUa 376/2005, LexPolonica nr 2069085, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 lutego 2013 r., III AUa 1088/12, LEX nr 1314860).

Reasumując, podniesione w środku zaskarżenia zarzuty naruszenia prawa materialnego oraz prawa procesowego okazały się całkowicie nie uzasadnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

del. SSO Małgorzata Woźniak-Zendran

SSA Marta Sawińska

SSA Katarzyna Wołoszczak