Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał

del. SSO Renata Pohl /spr./

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Perkowicz

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2016 r. w Poznaniu

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o rentę rodzinną

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 1 października 2015 r. sygn. akt VIII U 10445/14

oddala apelację.

del. SSO Renata Pohl

SSA Marta Sawińska

SSA Jolanta Cierpiał

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 października 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 68 ust. 1 i 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). odmówił K. K. przedłużenia wypłaty renty rodzinnej, ponieważ 25 lat życia ukończył w dniu (...) r. będąc studentem ostatniego roku Politechniki (...) Wydziału (...) w P. zgodnie z zaświadczeniem z 14 października 2013 r. oraz z zaświadczeniem nr (...) z 14 kwietnia 2014 r. z (...) Szkoły(...) w P., z którego wynika, że w roku akademickim 2013/2014 był studentem 2 roku studiów (...) stopnia, gdzie nauka trwa 2 lata.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z 1 października 2015 r. w sprawie VIII U 10445/14 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do wypłaty renty rodzinnej na okres do 28 lutego 2015 r.

Podstawą rozstrzygnięcia Sadu były następujące ustalenia i rozważania prawne.

Odwołujący K. K. ur. (...), na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. z 17 kwietnia 2009 r. uzyskał prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu do dnia 29 lutego 2012 r. Świadczenie wypłacane było do rąk matki.

W roku akademickim 2008/2009 odwołujący był studentem I roku Wydziału (...) Politechniki (...) na kierunku (...) – studia I stopnia, trwające 3,5 roku. W roku akademickim 2011/2012 był studentem I roku Wydziału (...) (...) Politechniki (...) na kierunku (...) – studia (...) stopień specjalność: (...). Studia trwały 1,5 roku. Nauka powinna się zakończyć w dniu 30 września 2013 r. W okresie od 12 listopada 2012 r. do 27 września 2013 r. odwołujący przebywał na urlopie. W roku akademickim 2013/2014 odwołujący był studentem II roku (...) Szkoły (...)w P., na kierunku (...). Był słuchaczem studiów niestacjonarnych, uzupełniających magisterskich. Jednocześnie w roku akademickim 2013/2014 ubezpieczony był słuchaczem I roku Wydziału (...) (...) Politechniki (...) na kierunku (...), specjalność (...). Były to studia II stopnia – uzupełniające magisterskie. W dniu 31 marca 2014 r. został skreślony z listy studentów w/w uczelni.

Kolejnymi decyzjami pozwany organ rentowy przedłużał wypłatę pierwotnie przyznanej renty rodzinnej. Ostatnio decyzją z 29 kwietnia 2014 r. na okres do 30 września 2014 r.

Odwołujący zaliczył wszystkie przedmioty z semestru letniego w roku akademickim 2013/2014 w (...)Szkole (...)w P., z wyjątkiem jednego – seminarium magisterskiego z powodu nieoddania pracy dyplomowej w wyznaczonym terminie.

W regulaminie studiów (...) Szkoły (...)w P. (obowiązującego w roku akademickim 2013/2014) wskazano, iż rok akademicki rozpoczyna się od 1 października i trwa do 30 września następnego roku (§ 11 ust. 1 regulaminu). W § 11 ust. 2 regulaminu wskazano, iż rok akademicki składa się z semestru zimowego i letniego. Okresem zaliczeniowym jest semestr (§ 10 ust. 2 regulaminu). Z kolei w § 34 regulaminu (...) Szkoły (...) wskazano, iż w danym semestrze student nie może powtarzać więcej niż dwóch przedmiotów. Powtarzanie przedmiotu oznacza, że student powinien powtórzyć ten przedmiot w semestrze wyznaczonym przez dziekana bez prawa do uczestniczenia w zajęciach w tym semestrze oraz zaliczyć go w terminie wynikającym z planu sesji egzaminacyjnej. W § 57 ust. 1 rzeczonego regulaminu wskazano, iż student zobowiązany jest złożyć w dziekanacie dwa egzemplarze pracy dyplomowej przyjętej przez promotora oraz egzemplarz pracy w formie elektronicznej w terminie wyznaczonym przez dziekana. Jest to warunek zaliczenia seminarium w ostatnim semestrze studiów.

W (...) Szkole (...)w P. jest odgórnie wyznaczony termin oddania prac dyplomowych. Do tego terminu należy oddać podpisaną przez promotora pracę magisterską, która następnie przez promotora jest przekazywana recenzentowi, po czym następuje wyznaczenie terminu obrony. W dniu 17 września 2014 r. odwołujący złożył do (...) (...) Szkoły (...) w P. podanie o powtarzanie przedmiotu – seminarium w semestrze zimowym 2014/2015. W dniu 23 września 2014r. (...) (...) Szkoły(...) wyraziła zgodę na powtarzanie przez K. K. przedmiotu – seminarium w semestrze zimowym 2014/2015.

W zaświadczeniu z dnia 25 września 2014 r. wskazano, iż w roku akademickim 2014/2015 odwołujący był studentem II roku (...) Szkoły (...) w P., na kierunku zarządzanie. Był słuchaczem studiów niestacjonarnych, uzupełniających magisterskich.

Do końca semestru zimowego 2014/2015 K. K. oddał swoją pracę magisterską promotorowi, po czym wyznaczono dla niego termin obrony. Warunkiem zaliczenia seminarium było oddanie pracy magisterskiej. Ubezpieczony powtarzał tylko seminarium, tj. jeden przedmiot z semestru zimowego, a nie powtarzał roku, gdyż innych przedmiotów i zajęć w semestrze 2014/2015 odwołujący nie miał. W dniu 20 marca 2015 r. ukończył studia uzyskując tym samym tytuł magistra.

W dniu (...) r. ubezpieczony ukończył wiek 25 lat.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy powołał treść art. 65 ust. 1, 67 ust. 1 pkt 1 oraz art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.). Wskazał, że poza sporem było to, że odwołujący w roku akademickim 2013/2014 był studentem II roku studiów niestacjonarnych – 2-letnich studiów drugiego stopnia w (...)Szkole (...) w P., do dnia 30 września 2014 r. pobierał rentę rodzinną po zmarłym ojcu, w trakcie odbywania studiów odwołujący ukończył (...) lat. Jako kwestię sporną Sąd określił to, czy w roku akademickim 2014/2015 – semestru zimowego odwołujący był studentem ostatniego roku studiów.

Sąd powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z 28 października 2003 r., II UK 138/03 i z 20 kwietnia 2006 r., I UK 265/05 stwierdził, że określenie ostatniego roku studiów wyższych dla celów przedłużenia prawa do renty rodzinnej następuje w oparciu o postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej.

Sąd zważył dalej, że w myśl art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, renta rodzinna przysługuje dzieciom własnym do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia. Ustawodawca przyjmuje zatem, że z zakończeniem tej granicy wiekowej prawo do renty rodzinnej ustaje bez względu na okres, jaki pozostał do zakończenia nauki w szkole, jeżeli jest ona odbywana w szkole nie będącej szkołą wyższą. Jedyny wyjątek - w odniesieniu do odbywania studiów w szkole wyższej - ustanowiony został w art. 68 ust. 2 ustawy, dopuszczając dalsze, maksymalne przedłużenie okresu pobierania renty rodzinnej przez dziecko, które osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, do zakończenia tego ostatniego roku studiów. Przepis używa sformułowania ,,będąc na ostatnim roku studiów" - zatem ocena uprawnień wnioskodawcy uzależniona jest od ustalenia, czy w dniu osiągnięcia wieku 25 lat był studentem ostatniego roku studiów na uczelni wyższej. Kwestia ukończenia przez studenta jednego roku studiów i rozpoczęcia następnego nie była uregulowana w ustawie z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 ze zm.), lecz określona regulaminem studiów uchwalanym przez samą uczelnię. Również po zmianie stanu prawnego i wejściu w życie z dniem 1 września 2005 r. nowej ustawy z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 roku, poz. 572 ze zmianami) kwestia organizacji studiów należy do uczelni. W związku z tym ustalenie daty, w której dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów dokonanego w oparciu o regulamin obowiązujący uczelnię. W regulaminie określa się również indywidualny tok studiów, w którym daty rozpoczęcia i ukończenia poszczególnych semestrów i lat studiów nie muszą zbiegać się z datami obowiązującymi ogół studentów. W każdym wypadku regulamin uczelni decyduje o tym, na którym roku studiów studiuje dany student.

Zdaniem Sądu odwołujący pomimo, iż zawinił co do zaliczenia przedmiotu z semestru zimowego w roku akademickim 2013/2014, to uzyskał zgodę na powtarzanie jednego przedmiotu w semestrze zimowym roku akademickiego 2014/2015, a zatem był nadal studentem ostatniego roku studiów. Odwołujący był zobowiązany do 28 lutego 2015 r. zaliczyć seminarium i oddać pracę magisterską, co też uczynił i wobec powyższego 20 marca 2015 r. uzyskał tytuł magistra.

Sąd orzekający podzielił pogląd zaprezentowany w wyroku Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt II UK 174/05, zgodnie z którym, na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej prawo do pobierania renty rodzinnej ulega przedłużeniu do zakończenia ostatniego roku akademickiego, na którym uprawniony ukończył 25 rok życia, bez względu na to, czy rok ten powtarza, czy odbywa na nim studia po raz pierwszy. W treści uzasadnienia tego orzeczenia wskazano, iż omawiany przepis powinien być zatem wykładany zgodnie z jasnym i niebudzącym wątpliwości brzmieniem, nieróżnicującym przyczyn przedłużenia się czasu studiów. Tak rozumiał go Sąd Najwyższy, wskazując w wyroku z dnia 11 kwietnia 1996 r., II UR 4/96, że z przepisów regulujących prawo do renty rodzinnej dla dzieci wynika, iż zasadniczym celem tego świadczenia jest dostarczanie im środków utrzymania w czasie, gdy w związku z kształceniem nie wykonują pracy dającej źródło utrzymania. Ten cel zwykle zostaje osiągnięty przed ukończeniem 25 roku życia i zasadą jest ustanie wówczas prawa do renty rodzinnej, chociażby uprawniony nie osiągnął jeszcze zasadniczego celu kształcenia. Jedyny wyjątek dotyczy nauki w szkole wyższej, uwzględniony w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który dopuszcza przedłużenie wypłaty renty rodzinnej wówczas, gdy uprawniony osiągnął tę granicę wieku będąc na ostatnim roku studiów. Nie są istotne przyczyny wydłużenia czasu nauki, mogą więc być obiektywne lub subiektywne, także zawinione. Podobnie odniósł się Sąd Najwyższy do przerwania studiowania na czas urlopu dziekańskiego, nie rozróżniając jego przyczyn na takie, które mają charakter obiektywny (np. choroba lub urodzenie dziecka) i inne, zależne od postępowania studenta, zwłaszcza przez niego zawinione, np. powtarzanie semestru z powodu niedostatecznych postępów w nauce (por. wyrok z dnia 3 października 2000 r., II UKN 739/99,).

W świetle powyższego Sąd i instancji uznał za niezasadne stanowisko organu rentowego i przedłuył odwołującemu prawo do renty rodzinnej w roku akademickim 2014/2015 do 28 lutego 2015 r., tj. do ukończenia semestru zimowego, albowiem ten semestr stanowił zakończenie ostatniego roku studiów odwołującego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany organ rentowy domagając się jego zmiany i oddalenia odwołania. Zarzucił Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego, tj. art. 68 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440) poprzez uznanie, ze K. K. ma prawo do renty rodzinnej do 28 lutego 2015 r. W uzasadnieniu pozwany podniósł, że w sytuacji określonej w art. 68 ust. 2 ustawy przedłużenie okresu pobierania renty rodzinnej następuje wyłącznie do zakończenia tego konkretnego roku studiów, na którym uprawniony ukończy 25 lat życia, a nie do ukończenia studiów wyższych bez względy na wiek, skoro okres zakończenia studiów wyższych nie został wyznaczony przez wskazanie innej granicy wiekowej niż ukończenie 25 lat życia. Powtarzanie ostatniego roku studiów nie stanowi podstawy do wypłaty renty rodzinnej do czasu zakończenia tego powtarzanego roku. Bez znaczenia pozostaje również, ze do końca semestru zimowego 2014/2015 K. K. oddał swoją pracę magisterską promotorowi. W konkluzji pozwany stwierdził, ze skoro K. K. 25 rok życia ukończył będąc na ostatnim roku studiów – rok akademicki 2013/2014, który zakończył się 30 września 2014 r., to tylko do tej daty przysługiwało jemu prawo do renty rodzinnej.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że nauka na studiach II stopnia w (...) Szkole (...) na kierunku (...) w trybie niestacjonarnym w przypadku zaliczenia wszystkich przedmiotów zgodnie z planem studiów trwa 2 lata. Jednakże rozpatrując indywidualnie tok studiów odwołującego bezsporne jest, że nauka trwała 2,5 roku, tj. 5 semestrów. Jako że 25 rok życia ukończył będąc na 4 semestrze, a studia trwały 5 semestrów, sytuacja określona w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej jednoznacznie wskazuje, że okres pobierania przez odwołującego renty rodzinnej powinien następować do zakończenia ostatniego roku studiów, czyli do końca semestru zimowego 2014/2015.

Są d Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest słuszna.

Podstawą prawną żądania odwołującego przedłużenia okresu pobierania renty rodzinnej do czasu ukończenia ostatniego roku studiów stanowi art. 68 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2013 r., poz. 1440). Stanowi on, że jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. W orzecznictwie sądowym ukształtował się pogląd, zgodnie z którym określenie ostatniego roku studiów wyższych dla celów przedłużenia prawa do renty rodzinnej następuje w oparciu o postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej, ponieważ prawa i obowiązki studenta związane z tokiem studiów określa regulamin studiów w myśl art. 143 ustawy o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) (tak wyrok Sn z 28.10.2003 r., II UK 138/03, wyrok SN z 19.04.2006 r., II Uk 134/05, wyrok SN z 20.04.2006 r., IUK 265/05, wyrok SA w Katowicach z 20.11.2003 r., III AUa 1130/03, wyrok SA w Warszawie z 19.06.2006 r., III AUa 516/06).

Bezsporne w sprawie było, że w roku akademickim 2013/2014 odwołujący był studentem II, a zarazem ostatniego roku studiów uzupełniających magisterskich i na tym roku studiów ukończył 25 lat ((...)). Jak ustalił Sad I instancji, a czego organ rentowy nie kwestionuje, § 34 regulaminu studiów obowiązującego w okresie objętym sporem w (...)Szkoły (...) w P. przewiduje, że w danym semestrze student nie może powtarzać więcej niż dwóch przedmiotów. Powtarzanie przedmiotu oznacza, że student powinien powtórzyć ten przedmiot w semestrze wyznaczonym przez dziekana bez prawa do uczestniczenia w zajęciach w tym semestrze oraz zaliczyć go w terminie wynikającym z planu studiów. Pozwany nie kwestionuje również tego, że odwołujący we wrześniu 2014 r., w trybie przewidzianym regulaminem studiów, uzyskał zgodę prodziekana na powtarzanie przedmiotu - seminarium w semestrze zimowym 2014 /2015.

W tej sytuacji ocenić należało, czy odwołujący powtarzał ostatni rok studiów, jak twierdzi organ rentowy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, skoro zgoda prodziekana dotyczyła powtarzania jednego przedmiotu, a powtarzanie przedmiotu nie daje studentowi prawa do uczestniczenia w zajęciach w tym semestrze, oznacza to, że odwołujący nie powtarzał ostatniego roku studiów w roku akademickim 2014/2015 w semestrze zimowym, lecz kontynuował ostatni rok studiów. Powtarzanie przedmiotu doprowadziło do przedłużenia ostatniego roku studiów do 28 lutego 2015 r. Do tej daty bowiem, zgodnie z decyzją prodziekana, zobowiązany był zaliczyć powtarzany przedmiot.

W tym miejscu przywołać należy argumentacje zaprezentowaną przez Sąd Najwyższy w wyroku z 7 kwietnia 2000 r. w sprawie II UKN 481/99. Dotyczyła ona studenta, który ukończył 25 lat życia będąc na ostatnim roku studiów i domagał się przedłużenia prawa do renty rodzinnej w kolejnym roku akademickim, w którym ze względów zdrowotnych powtarzał ostatni rok studiów. Sąd Najwyższy stwierdził tam, że gdyby wnioskodawcy z przyczyn zdrowotnych przedłużono prawo studiowania w tym roku studiów, w którym ukończył 25 lat życia, to korzystałby on z przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej do ukończenia tego roku studiów. Jeśli jednak wnioskodawca korzystał ze zdrowotnego urlopu dziekańskiego w kolejnym roku akademickim, w którym powtarzał ostatni rok studiów, to nie nabył prawa do przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej, która przysługuje do zakończenia tylko tego ostatniego roku studiów, w czasie którego osiągnął on 25 lat życia.

Stan faktyczny sprawy niniejszej jest podobny do stanu faktycznego, na kanwie którego został wydany cytowany wyrok, w tym sensie, że dotyczy przedłużenia prawa do studiowania na tym roku studiów, w którym doszło do ukończenia 25 roku życia. Przyczyny takiego przedłużenia mogą być różne. W sprawie przywołanej były to problemy zdrowotne, w sprawie niniejszej – niezaliczenie jednego przedmiotu. W ocenie Sadu II instancji stanowisko zaprezentowane w tym wyroku przez Sad Najwyższy znajduje przełożenie na stan faktyczny niniejszej sprawy i wzmacnia argumentacje przedstawioną wyżej.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc

del. SSO Renata Pohl SSA Marta Sawińska SSA Jolanta Cierpiał