Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy O. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale : R. W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

na postanowienie zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 6 marca 2024 r. sygn. akt VIII U 1861/23

postanawia:

1.  oddalić zażalenie,

2.  zasądzić od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz O. R. kwotę 450 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 marca 2023 r., nr (...), znak (...)- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm.; dalej: ustawa o sus), stwierdził, że P. R. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) R. W. w dniu 2 września 2021 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że z uwagi na brak jakichkolwiek dowodów świadczących o wykonywaniu pracy przez P. R. na rzecz R. W. uznał, że P. R. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w tym ubezpieczeniu wypadkowemu na dzień wypadku, tj. dnia (...).

Odwołanie od ww. decyzji złożyła O. R. (zastępowana przez matkę J. R. reprezentowaną przez r.pr. O. D.), wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że P. R. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i wypadkowemu jako pracownik (...) R. W. w dniu (...)r.

W uzasadnieniu odwołująca wskazała, że w jej ocenie pomiędzy P. R. a R. W. doszło do nawiązania stosunku pracy, zatem R. W. jako pracodawca i płatnik składek winien był zgłosić P. R. do ubezpieczeń społecznych. Odwołująca podkreśliła, że P. R. pracował u płatnika składek wykonując schody drewniane. Efektami swojej pracy chwalił się odwołującej, przesyłając zdjęcia. Pracował w wymiarze pełnego etatu, często nawet ponadwymiarowo. Wracał z pracy późno, około godziny 22.00, pracował również w weekendy. W momencie zdarzenia P. R. był w pracy, przemieszczał się z jednego miejsca na drugie.

Wyrokiem z 6 marca 2024 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu sygn. VIII U 1861/23 w pkt 1 oddalił odwołanie, w pkt 2 nie obciążył odwołującej kosztami procesu (kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego i płatnika składek).

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Zaznaczył, że odwołująca co prawda przegrała proces i zgodnie z wiodącą zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, powinna ponieść jego koszty – w tym koszty zastępstwa procesowego przeciwników, jednak Sąd zważył na okoliczności prowadzenia niniejszego postępowania, które miały charakter prejudycjalny dla rozstrzygnięcia sprawy o jednorazowe odszkodowanie dla odwołującej, z tytułu śmierci jej ojca P. R. wskutek domniemanego wypadku przy pracy (sprawa V P 1160/22 Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu). W ocenie Sądu I instancji, w tej sytuacji obciążanie odwołującej ((...) kosztami zastępstwa procesowego pozostałych stron, kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości. Mając powyższe na względzie, Sąd I instancji na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył odwołującej kosztami procesu (kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego i płatnika składek) – punkt 2 sentencji wyroku.

Zażalenie od powyższego postanowienia wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. zaskarżając wyrok w części, w której Sąd I instancji nie obciążył odwołującej O. R. kosztami zastępstwa procesowego pozwanego (w zakresie pkt 2 wyroku).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia kosztowego i zasądzenie od odwołującej na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwoty 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według stawki minimalnej określonej w § 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

W odpowiedzi na zażalenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. odwołująca O. R. wniosła o oddalenie zażalenia oraz zasądzenie od ww. Zakładu na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. jest bezzasadne.

Zaznaczyć należy, że zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Obowiązek zwrotu przeciwnikowi kosztów procesu oparty został na dwóch podstawowych zasadach: zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić stronie przeciwnej poniesione przez nią koszty procesu oraz zasadzie kosztów niezbędnych i celowych, wedle której zwrotowi podlegają jedynie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony.

Z kolei w myśl art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Przywołany przepis, realizujący zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami procesu (art. 98 § 1 k.p.c.). Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13.12.2007 r., I CZ 110/07). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 01.12.2011r., I CZ 26/11 oraz z dnia 25.08.2011 r., II CZ 51/11).

Jak prawidłowo stwierdził Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek uzasadniający nieobciążanie strony odwołującej kosztami procesu.

Sąd Okręgowy przy wydaniu orzeczenia słusznie wziął pod uwagę okoliczności prowadzenia niniejszego postępowania, które miały charakter prejudycjalny dla rozstrzygnięcia sprawy o jednorazowe odszkodowanie dla odwołującej, z tytułu śmierci jej ojca P. R. wskutek domniemanego wypadku przy pracy (sprawa V P 1160/22 Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu). W ocenie Sądu Okręgowy, w tej sytuacji obciążanie odwołującej ((...)) kosztami zastępstwa procesowego pozostałych stron, kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości.

Sąd Apelacyjny powyższe stanowisko Sądu I instancji w pełni akceptuje. Należy zaznaczyć, że okoliczności niniejszej sprawy nie były jasne i jednoznaczne, zatem odwołująca pozostawała w usprawiedliwionym przekonaniu, że jej ojciec P. R. pracował u R. W.. Odwołująca w toku postępowania wskazała, że naocznie widziała jak R. W. przyjeżdżał i zabierał ojca do pracy, ponadto ojciec wysyłał jej zdjęcia, chwaląc się wykonaną pracą - montażem schodów. Odwołująca nie miała także wiedzy by ojciec pracował, gdzie indziej niż przy montażu schodów u R. W.. Zatem mając na uwadze powyższe mogła przypuszczać, że jej ojca tj. P. R. a R. W. łączył stosunek pracy. Z kolei wystąpienie z niniejszym postępowaniem (o podleganie ubezpieczeniom społecznym) było konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy o jednorazowe odszkodowanie dla odwołującej z tytułu śmierci P. R. wskutek domniemanego wypadku przy pracy (sygn. sprawy V P 1160/22).

Poza tym za nieobciążaniem odwołującej kosztami postępowania przemawiała również jej sytuacja osobista i finansowa. Zaakcentować należy, że odwołująca jest osobą małoletnią (obecnie ma (...), uczącą się, a po śmierci ojca, mogła liczyć jedynie na wsparcie finansowe matki. Z kolei obciążenie jej kosztami procesu (w tym przypadku kwotą 3600 zł), było zdecydowanie nadmierne oraz jak słusznie stwierdził Sąd I instancji kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości.

Na marginesie Sąd Apelacyjny zaznacza, że w niniejszej sprawie odwołująca de facto była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (r.pr. O. D., której pełnomocnictwa udzieliła matka odwołującej J. R.), natomiast okoliczność ta pozostaje bez znaczenia, albowiem należało ocenić sytuację majątkową i życiową strony tj. odwołującej O. R. (w imieniu, której działała J. R.).

Z powyższych względów w ocenie Sądu Odwoławczego brak było podstaw również do obciążenia odwołującej kosztami postępowania zażaleniowego organu rentowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. oddalił zażalenie.

O kosztach postępowania zażaleniowego (zaskarżono co do kwoty 3600 zł – koszty zastępstwa) orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z 2 ust. 3 i w zw. z § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz odwołującej O. R. kwotę 450 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu zażaleniowym (punkt 2 postanowienia).

sędzia Marta Sawińska